Niesłuszne oskarżenie o kradzież w miejscu pracy

Pani Krystyna zwróciła się do nas z poważnym problemem, który wystąpił w jej miejscu pracy. Tego dnia usłyszała od menadżera, że jej bezpośredni przełożony oskarżył ją o kradzież kluczy, którymi otwiera biura. Oskarżenia są fałszywe, nie zrobiła tego, nawet nie wie, po co miałaby to robić. Pani Krystyna chce, aby ta osoba odpowiedziała za fałszywe oskarżenia. W pracy jest monitoring, który można przejrzeć i będzie wiadomo, że ona tego nie zrobiła. Pyta, co powinna zrobić, aby oczyścić się z fałszywych oskarżeń i pociągnąć do odpowiedzialności przełożonego, który kłamliwie na jej temat.

Usłyszeć zarzuty związane z kradzieżą, to bardzo przykre i stresujące doświadczenie, nie dziwię się pani Krystynie, że chce podjąć jakieś kroki. Często walka z zarzutami i pomówieniami nie należy do łatwych i może zająć trochę czasu, jeśli to ma być droga formalna.

Fałszywe oskarżenie o kradzież jako zniesławienie lub zniewaga

Tutaj wchodzą w grę dwie drogi – karna oraz cywilna. Można rozważać dwie opcje – zniesławienie lub zniewagę. Czyn zniesławienia został opisany w art. 212 Kodeksu karnego (K.k.). Zgodnie z nim „kto pomawia osobę, grupę osób lub instytucję o postępowanie lub właściwości mogące ją poniżyć w opinii publicznej lub utratę zaufania publicznego, podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności. Jest ono ścigane z oskarżenia prywatnego”. Dość podobnie przedstawia się przestępstwo zniewagi, również ścigane z oskarżenia prywatnego. Zgodnie z art. 216 Kodeksu karnego „kto znieważa inną osobę, także pod jej nieobecność, podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności”.

Udowodnienie przestępstwa zniesławienia

ako że są to przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, pani Krystyna musiałaby złożyć prywatny akt oskarżenia (do postępowania może, ale nie musi włączyć się prokurator) oraz wnieść opłatę w wysokości 300 zł. Konieczne będzie również zebranie i przedstawienie dowodów, popieranie oskarżenia przed sądem. Jedną z bardzo ważnych zasad Kodeksu postępowania karnego jest zasada swobodnej oceny dowodów, wprowadzona w art. 7 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z nią organy kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. W tym postępowaniu więc najważniejsze będą kwestie dowodowe –pani Krystyna musiałaby wykazać, na czym polegało zachowanie zniesławiające, że miało ono faktycznie miejsce, a także że był to czyn zabroniony, czyli że została pomówiona o czyn, którego nie popełniła, narażając ją tym samym na utratę zaufania, a w tym wypadku to akurat faktycznie mogło nastąpić. Bez wątpienia ważnej jest dla każdego pracownika, jaką ma opinię w pracy i czy inni ludzie darzą go zaufaniem. Oskarżenie o kradzież może definitywnie utrudnić wykonywanie obowiązków i zniszczyć atmosferę w pracy.

Fałszywe oskarżenia jako naruszenie dóbr osobistych

Drugą możliwością jest wniesienia sprawy z powództwa cywilnego o naruszenie dóbr osobistych. Pojęcie to zostało wprowadzone do Kodeksu cywilnego w art. 23. Nie zostało ono wprost zdefiniowane, jednakże zamiast tego wprowadzono do ustawy przykładowe (acz nie wyczerpujące) zestawienie dóbr osobistych. Należą do nich m.in. zdrowie, cześć, wolność, swoboda wyznania, sumienia, nazwisko, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania czy twórczość różnego rodzaju. Dobra osobiste są swoistymi wartościami obejmującymi psychiczną i fizyczną integralność człowieka, indywidualność, pozycję w społeczeństwie i dlatego ich ochrona jest szczególnie ważna (orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Lublinie I Wydział Cywilny, sygn. akt I ACa 894/14). W przypadku pani Krystyny można rozważać naruszenie dóbr osobistych w postaci dobrego imienia, czci. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10.04.2015 r., sygn. akt. I ACa 1471/14: „cześć to obraz jednostki w oczach innych osób i przyjmuje się, że do naruszenia tego właśnie dobra dochodzi, gdy formowane są zarzuty lub ujemne oceny w stosunku do określonej osoby. Często polega to na przedstawieniu osoby w negatywnym świetle, przypisywanie jej cech, zachowań mogących narazić na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu. W tym wypadku krzywdą wynikającą z takiego właśnie naruszenia jest dyskomfort spowodowany utratą szacunku otoczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28.01.2016 r., I ACa 215/15), a także właśnie utrata zaufania potrzebnego do wykonywania pracy”.

Środki ochrony dóbr osobistych są przewidziane w art. 24 Kodeksu cywilnego i są to:

• możliwość żądania, aby osoba naruszająca zaniechała tego działania (w przypadku zagrożenia naruszenia dóbr osobistych),
• możliwość żądania, by osoba naruszająca dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków (np. złożenia oświadczenia o określonej treści i formie),
• możliwość żądania zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty określonej sumy na wskazany cel społeczny,
• gdy wystąpiła szkoda majątkowa można żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych (trzeba wówczas wykazać winę, szkodę i związek przyczynowy).

Gdyby w sprawie pani Krystyny najpierw toczyło się postępowanie karne i zostało zasądzone na jej rzecz odszkodowanie albo zadośćuczynienie, wówczas w sądzie cywilnym raczej by go już nie przyznano, chyba że sąd by uznał, że wcześniej przyznano zbyt małą kwotę.

Obie te drogi się nie wykluczają i pani Krystyna można złożyć zarówno akt oskarżenia, jak i pozew cywilny. Można je złożyć w zbliżonym czasie albo też np. pozew cywilny po zakończeniu postępowania karnego. W obu też postępowaniach można nakazać, aby sprawca sprostował te informacje oraz przeprosił za rozpowiadanie takich informacji.

Odpowiedzialność za fałszywe oskarżenie w środowisku pracy

Są to rozwiązania, które mogą wydać się trudne do zrealizowania i dobrze jest traktować je jako ostateczność. Dlatego lepiej zacząć od wniosku do przełożonego pani Krystyny, aby złożył oświadczenie prostujące wcześniejsze zarzuty. Aby potraktował to poważnie, należ wnioskować o to drogą oficjalną, poprzez przesłanie do niego konkretnego pisma z przytoczeniem zarzutów i wskazaniem konsekwencji, jakie mogą go spotkać za fałszywe oskarżenia pod adresem pani Krystyny.

Inną możliwością, jaką ma pani Krystyna przed podjęciem kroków prawnych, jest zwrócenie się do kogoś z kierownictwa i z informacją, że dana osoba wobec niej dopuściła się naruszenia dóbr osobistych, ale póki co chce ona rozwiązać ten problem ugodowo i dlatego wnosi o podjęcie działań, w przeciwnym razie będzie musiała podjąć kroki prawne (a to niewątpliwie też nie wpłynie dobrze na pracę w firmie). Spróbować można, bo to nic nie szkodzi, a ewentualne kroki prawne będzie można podjąć później, będzie na to czas, a dobrze jest najpierw spróbować prostszej drogi.

Akty prawne i przepisy:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
3. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Lublinie I Wydział Cywilny, sygn. akt I ACa 894/14
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10.04.2015 r., sygn. akt. I ACa 1471/14
5. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28.01.2016 r., sygn. akt. I ACa 215/15