Emerytura z USA w Polsce - podatek, ubezpieczenie zdrowotne

Pan Krzysztof przepracował w Polsce tylko 2 lata i jako młody człowiek wyjechał do USA, tam pracował i mieszkał przez 37 lat. Pan Krzysztof ma podwójne obywatelstwo. Teraz zamierza reemigrować do Polski i już pozostać w niej na stałe. Chciałby poznać swoje zobowiązania podatkowe w Polsce od pobieranej w USA emerytury. Interesuje go także kwestia ubezpieczenia zdrowotnego, dlatego zapytał nas, czy będzie zobowiązany płacić na ZUS, czy może wykupić sobie ubezpieczenie prywatne.

Emerytura z USA wypłacana w Polsce

Jak panu Krzysztofowi wiadomo, system emerytalny w USA opiera się na kilku filarach:

1. federalnym funduszu Social Security (S.S.),
2. planach emerytalnych oferowanych przez pracodawców i czasem związki zawodowe,
3. oraz indywidualnych rachunkach emerytalnych obywateli.

Emerytury państwowe z funduszu Social Security należą się obywatelom, którzy przepracowali co najmniej 10 lat i odprowadzali w tym czasie podatki na ten fundusz. Social Security, czyli państwowa emerytura społeczna, może być pobierana przez osoby, które legalnie przepracowały 40 kwartałów w USA, dokonując w tym czasie formalnych federalnych rozliczeń podatkowych. Miesięczna suma tych świadczeń zależy od czasu przepracowanego w USA, a także wielkości opłat wpłacanych na konto Social Security w czasie pracy.

Kwestie praw do emerytury z USA wypłacanej w Polsce reguluje umowa między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki z 1 marca 2009 r. o zabezpieczeniu społecznym, podpisana w Warszawie 2 kwietnia 2008 r. Obowiązuje też porozumienie administracyjne w sprawie stosowania tej umowy, podpisane w Warszawie 2 kwietnia 2008 r. Teksty umowy oraz porozumienia administracyjnego zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw nr 46 z 23 marca 2009 r. (poz. 374 i poz. 376). Polsko-amerykańska umowa o zabezpieczeniu społecznym reguluje sposób ustalania prawa i obliczania wysokości emerytur i rent w odniesieniu do osób, które pracowały, a zatem podlegały ubezpieczeniom społecznym w obu państwach, czyli w Polsce i USA. Zgodnie z postanowieniami umowy osoba, która posiada okresy ubezpieczenia w Polsce lub w USA, może uzyskać emeryturę z obydwu tych państw, jeżeli spełni warunki, które przepisy każdego z tych państw ustanawiają dla nabycia uprawnień do tych świadczeń. Prawo do emerytury ustalane jest równolegle przez odpowiednie instytucje w USA i w Polsce.

Przy ustalaniu emerytur zgodnie z umową stosuje się zasadę sumowania okresów ubezpieczenia przebytych w każdym z państw, według której uwzględnieniu podlegają okresy ubezpieczenia przebyte w każdym z tych państw przy założeniu, że to uwzględnienie jest konieczne do uzyskania świadczenia oraz pod warunkiem, że okresy te nie pokrywają się w czasie. Posiadane przez pana Krzysztofa okresy ubezpieczenia w Polsce są niewystarczające do nabycia prawa do emerytury, a zatem w jego sytuacji należy uwzględnić okresy ubezpieczenia w USA przebyte w ramach federalnego systemu Social Security.

Będąc jednocześnie obywatelem USA, można pobierać emeryturę Social Security w Polsce. Emerytura ta jest wysyłana do Polski w dolarach.

Pan Krzysztof powinien pamiętać, że przed powrotem do Polski powinien zgłosić się do jednego z lokalnych oddziałów Social Security i wypełnić wniosek, w którym powiadomi ten urząd o wyjeździe z USA na czas nieokreślony lub stały. Konieczne jest podanie adresu w Polsce, ponieważ co roku Social Security będzie wysyłał do pana Krzysztofa kwestionariusz, aby sprawdzić, czy pan Krzysztof wciąż jest uprawniony do otrzymywania świadczeń. Przy każdej zmianie w sytuacji życiowej pana Krzysztofa (np. zmiana adresu, podjęcie pracy) należy powiadomić konsulat USA lub główny urząd Social Security o tych zmianach, bez czekania na otrzymanie wymienionego kwestionariusza.

Opodatkowanie emerytury otrzymywanej z USA

Osoba, która przeprowadziła się do Polski, ustanawia tu ośrodek swoich spraw życiowych i staje się w Polsce rezydentem podatkowym, odpowiedzialnym za deklarowanie wszystkich przychodów, również z zagranicy. O tym, jak zagraniczna emerytura jest opodatkowana w Polsce, decyduje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, jaką Polska zawarła z krajem płatnika, czyli z USA.

Kwestie opodatkowania emerytury otrzymywanej z USA reguluje Konwencja między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu z dnia 13 lutego 2013 r. Artykuł 18 ust. 3 tej konwencji dotyczy sytuacji, w której płatność otrzymywana przez reemigranta, mającego obecnie miejsce zamieszkania w Polsce, dokonywana jest zgodnie z amerykańskimi przepisami o ubezpieczeniu społecznym (Social Security). Niestety, pomimo że konwencja została podpisana w 2013 r., do jej wejścia w życie potrzebna jest ratyfikacja obu stron. Polska zakończyła procedury ratyfikacyjne jeszcze w 2013 r., natomiast nadal nie ma informacji o ratyfikacji konwencji przez USA. Od kilku lat prace w Kongresie w tej kwestii stoją w miejscu. Niemniej jednak do czasu, kiedy nowa konwencja nie zostanie ratyfikowana przez amerykański rząd, nadal obowiązuje UPO z 1974.

Metoda zaliczenia proporcjonalnego stosowana do emerytur z USA

Umowa z USA nie zawiera odrębnego przepisu dotyczącego opodatkowania emerytur i rent. W tej sytuacji stosuje się metodę zaliczenia proporcjonalnego, co oznacza, że emerytura pana Krzysztofa wypracowana w USA podlega opodatkowaniu w USA oraz w Polsce. Stosując tę metodę rozliczenia podatku w Polsce, należy dokonać rozliczenia zgodnie z regulacjami zawartymi w art. 27 ust. 9 i 9a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT). Z przepisów tych wynika jasno, że metoda odliczenia proporcjonalnego polega na tym, że w rozliczeniu rocznym składanym w Polsce od sumy dochodów osiągniętych w Polsce i za granicą podatnik potrąca od polskiego podatku kwotę równą podatkowi zapłaconemu za granicą. Takie potrącenie może nastąpić do wysokości określonego limitu. Potrącenie nie może bowiem przekroczyć tej części podatku polskiego obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany w państwie obcym. Obliczenie owego limitu następuje w ten sposób:

• należy obliczyć dochód całkowity (D_c), sumując dochody ze źródeł położonych w Polsce (D_p), jeżeli pan Krzysztof by takie posiadał, i za granicą (D_z) – emerytura pana Krzysztofa,
• od dochodu całkowitego (D_c) trzeba obliczyć podatek według skali podatkowej (P),
• należy obliczyć limit odliczenia podatku zapłaconego za granicą według wzoru: L = P × (D_z / D_c),

• następnie od podatku obliczonego od dochodu całkowitego (P) należy odjąć podatek zapłacony za granicą (P_z), jednak tylko do wysokości obliczonego wcześniej limitu; w ten sposób jest wyliczana kwota podatku należnego do zapłaty w Polsce (P_n) P_n = P - (P_z < L).

Formularze PIT-36 i PIT-ZG

Jeśli zatem podatek zapłacony za granicą jest niższy od wyliczonego limitu, podlega odliczeniu w całości. Jeśli natomiast jest wyższy, podlega odliczeniu tylko do wysokości limitu.

Metodę proporcjonalnego odliczenia przewidzianą w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania należy zastosować również w przypadku, gdy pan Krzysztof jako podatnik osiąga dochody wyłącznie z tytułu emerytury spoza terytorium Polski. Rozliczenie emerytury z USA zawsze wymaga wypełnienia formularza PIT-36, a także PIT-ZG. Oznacza to konieczność złożenia zeznania również wtedy, gdy podatnik nie osiągnął w Polsce żadnych dochodów podlegających opodatkowaniu.

Bank jako płatnik zaliczek na podatek od emerytury z USA

W Polsce płatnikiem podatku i zaliczek na podatek od emerytury z USA jest bank, który obsługuje to świadczenie. Ma on obowiązek obliczenia zaliczki oraz jej wpłaty na konto urzędu skarbowego. W praktyce więc świadczenia wypłacane z amerykańskiego systemu są opodatkowane po raz pierwszy w USA. Trzeba pamiętać, że podatkowi nierezydenci (osoby bez obywatelstwa lub które porzuciły status stałego rezydenta w Stanach) mają w USA potrącane z tytułu podatku 25,5% (non-resident tax). Drugi raz daninę pobiera polski bank, który wypłaca pieniądze emerytowi.

Zasadą zatem będzie, że bank jako płatnik do poboru zaliczki na podatek dochodowy zastosuje stawkę krajową (18%) oraz po uzyskaniu od emeryta – przed pierwszą wypłatą świadczeń w danym roku – oświadczenia PIT-2a obniży tę zaliczkę o 1/12 kwoty wolnej od podatku, czyli o 46,34 zł. Stosując stawkę krajową lub stawkę wynikającą z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, w przypadku metody proporcjonalnego odliczenia bank może odliczyć już na etapie pobierania zaliczki na podatek – kwotę podatku zagranicznego, który pobierany został w kraju powstania świadczenia emerytalnego. Po złożeniu PIT-2A do banku postępować będzie on następująco:

• Od wypłat do wartości 85,528 zł – pobierze zaliczkę na podatek według stawki 18% i obniży je co miesiąc o 46,34 zł (w przypadku kilku wypłat w miesiącu zmniejszenie stosowane będzie jeden raz),
• Od wypłat przekraczających 85,528 zł – pobierze zaliczkę na podatek według stawki 32%.

PIT-2A złożyć należy przed pierwszą wypłatą należności w roku podatkowym lub przed upływem miesiąca, w którym pan Krzysztof zacznie osiągać takie dochody. Następne oświadczenie złożyć można w kolejnym roku. Jeżeli PIT-2A nie zostanie dostarczony, bank stosować będzie stawki podatkowe bez zastosowania miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek – 46,34 zł.

Z końcem roku (do końca lutego roku następującego po roku dokonywanych wypłat) bank wystawi świadczeniobiorcy PIT-11 – informację o wysokości zaliczki na podatek dochodowy. Kwoty interesujące pana Krzysztofa znajdą się w wierszu nr 3 części E – emerytury i renty z zagranicy. Z tytułu świadczeń emerytalnych nie występują podatkowe koszty uzyskania przychodów, nie nalicza ich ani płatnik, ani podatnik.

Nie ma (od 2017 r.) możliwości, by w miejsce PIT-11 bank przygotował deklarację PIT za podatnika, nawet jeśli wypłata z zagranicy jest jedynym jego źródłem przychodu. Nie można wystąpić do banku o sporządzenie deklaracji podatkowej za podatnika, nie można zatem uzyskać z banku PIT-40A.

Roczne rozliczenie podatkowe

Na podstawie PIT-11 podatnik musi sporządzić roczne rozliczenie podatkowe. Jeśli pan Krzysztof nie będzie otrzymywał kwot z USA na rachunek w polskim banku, to wtedy pan Krzysztof będzie zobowiązany osobiście do obliczania i wpłacania zaliczek na podatek dochodowy w Polsce. Na blankiecie wpłaty zaliczki na podatek jako symbol formularza do przelewu należy w takim przypadku wpisać „PIT-5”. Natomiast w rozliczeniu rocznym wypełnić należy PIT-36 oraz załącznik PIT/ZG. A tam łączny dochód pan Krzysztof wykazuje w poz. 86 zeznania PIT-36 oraz w poz. 167. Podatek obliczony należy wskazać w poz. 171 zeznania PIT-36. Podatek zapłacony za granicą w poz. 11 załącznika PIT/ZG. Aby ustalić, jaką kwotę podatku zagranicznego można odliczyć w zeznaniu, należy dokonać wskazanych obliczeń: kwotę podatku (poz. 171 PIT-36) mnożymy przez zagraniczny dochód (poz. 10 PIT/ZG) i dzielimy przez łączny dochód (poz. 86 PIT-36).

Po zakończeniu roku podatkowego emeryt musi złożyć do końca kwietnia rozliczenie roczne, w którym od polskiego podatku odejmie ten zapłacony za granicą, tj. PIT-36 wraz z dołączonym załącznikiem PIT/ZG, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w Polsce

Amerykański emeryt mieszkający Polsce ma prawo złożyć wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce i zadeklarować jako podstawę płacenia składek kwotę średniego miesięcznego wynagrodzenia. Składka zdrowotna wynosi 9% podstawy wymiaru. A więc 9% przeciętnego wynagrodzenia. Dodatkowo podatnik będzie uprawniony do obniżenia podatku o 7,75% podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Przy zeznaniu rocznym dokonane będzie mogło być obniżenie podatku o dokonane w ciągu roku wpłaty składek. Zwiększy to kwotę podatku do zwrotu o kwotę 12 × 7,75% przeciętnego wynagrodzenia.

Źródła:

1. Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, podpisana w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r. - Dz.U. 2009 nr 46 poz. 374