Ekshumacja zwłok w celu ustalenia ojcostwa

Zasady przeprowadzania ekshumacji zwłok

W pierwszej kolejności wskazać należy, że są dwa akty prawne dotyczące ekshumacji zwłok, tj.:

• ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1947);
• rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. z 2021 r., poz. 1910).

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych – ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego inspektora sanitarnego, na zarządzenie prokuratora lub sądu, a także na podstawie decyzji właściwego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel.

Zgodnie z § 12 § 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi – ekshumacja zwłok i szczątków jest dopuszczalna w okresie od 16 października do 15 kwietnia (chyba że właściwy powiatowy lub portowy inspektor sanitarny dopuści jej wykonanie w innym czasie przy zachowaniu ustalonych środków ostrożności). O zamierzonej ekshumacji należy zawiadomić powiatowego inspektora sanitarnego. Zwłoki ekshumowane przed upływem okresu mineralizacji wydobywa się wraz z trumną, którą bez otwierania umieszcza się, na czas przewozu na obszarze państwa, w skrzyni szczelnie wybitej blachą (§ 12 ust. 3 rozporządzenia wskazanego powyżej). Na miejscu ponownego pochowania trumnę wydobywa się ze skrzyni i chowa się bezzwłocznie na cmentarzu bez jej otwierania. W przypadku ekshumacji wykonywanej po upływie okresu mineralizacji wydobyte szczątki wraz z resztkami trumny umieszcza się w nowej trumnie i przygotowuje do przewozu zgodnie z wymaganiami określonymi w § 11 ust. 1, które zakładają, co następuje:

• Zwłoki przewożone na obszarze państwa na odległość większą niż 60 km składa się w szczelnej drewnianej trumnie, wypełnionej warstwą substancji płynochłonnej o grubości 5 cm;
• Trumnę zamyka się w obecności powiatowego lub portowego inspektora sanitarnego, który następnie dokonuje jej opieczętowania.
•  Trumnę umieszcza się na czas przewozu w szczelnie zamkniętym worku z nieprzepuszczalnego tworzywa sztucznego, odpornego na uszkodzenia mechaniczne.
•  Po dostarczeniu trumny na miejsce przeznaczenia worek zdejmuje się i spala.

Zatem procedura postępowania w takim wypadku jest dość ściśle uregulowana. Dodatkowo o zamierzonej ekshumacji na cmentarzu zawiadamia się na piśmie zarząd cmentarza.

Ustalenie ojcostwa – ekshumacja jako czynność procesowa

Ekshumację należy zaliczyć do czynności procesowej, z której powinien być sporządzony protokół. Z uwagi na Pani obawy co do prawidłowości jej wykonania proponuję podjąć następujące kroki:

• złożyć pismo do sprawy sądowej z żądaniem zawiadomienia o terminie przeprowadzenia ekshumacji, z uwagi na to, że chciałaby Pani być obecna wówczas na cmentarzu, a jako strona postępowania ma Pani do tego prawo; jednocześnie monitorowałabym u zarządcy cmentarza, czy został już wyznaczony termin przeprowadzenia ekshumacji;
• w piśmie złożyłabym wniosek o zarejestrowanie przebiegu tej czynności urządzeniem rejestrującym obraz i dźwięk (art. 157 ustawy z dnia 17 listopada 1964. Kodeks postępowania cywilnego, zwana dalej w skrócie K.p.c.), tak aby można było zweryfikować poszczególne etapy tej czynności procesowej i podczas zapoznawania się z opinią biegłego sądowego możliwe byłoby formułowanie pytań dotyczących prawidłowości przebiegu ekshumacji, czy też zabezpieczenia materiału do badań.

Dowód z badania DNA

Jednocześnie proszę pamiętać o tym, że dowód z badania kodu genetycznego DNA podlega swobodnej ocenie sądu zgodnie z art. 233 K.p.c. Wartość dowodowa tego badania zależy od ścisłego przestrzegania metod jej przeprowadzenia. W orzecznictwie podkreśla się, że ryzyko błędu przy przeprowadzeniu tego badania jest niewielkie, jednak nie można go wykluczyć. W związku z powyższym przeprowadzenie badania DNA nie wyklucza stosowania i przeprowadzenia innych środków dowodowych w zakresie ustalenia pochodzenia dziecka. Niekiedy konieczne będzie powtórzenie tego środka dowodowego, jeżeli pojawią się wątpliwości co do prawidłowości jego przeprowadzenia*.

* Ł. Błaszczak, „System Postępowania Cywilnego. Tom 2 Dowody w postępowaniu cywilnym” Wydawnictwo C.H.Beck INP PAN, Warszawa 2021 r., str. 1400-1401