Egzamin kończący służbę przygotowawczą

Odbycie służby przygotowawczej według ustawy o pracownikach samorządowych

Obowiązek odbycia służby przygotowawczej wprowadza ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Jak podaje art. 19 powołanej ustawy:

„Art. 19. 1. Dla pracownika, o którym mowa w art. 16 ust. 2, w czasie trwania zawartej z nim umowy o pracę na czas określony organizuje się służbę przygotowawczą, z zastrzeżeniem ust. 5.

2. Decyzję w sprawie skierowania do służby przygotowawczej i jej zakresu podejmuje kierownik jednostki, w której pracownik jest zatrudniony, biorąc pod uwagę poziom przygotowania pracownika do wykonywania obowiązków wynikających z opisu stanowiska oraz na podstawie opinii osoby kierującej komórką organizacyjną, w której pracownik jest zatrudniony.

3. Służba przygotowawcza ma na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie pracownika do należytego wykonywania obowiązków służbowych.

4. Służba przygotowawcza trwa nie dłużej niż 3 miesiące i kończy się egzaminem.

5. Na umotywowany wniosek osoby kierującej komórką organizacyjną, w której pracownik jest zatrudniony, kierownik jednostki może zwolnić z obowiązku odbywania służby przygotowawczej pracownika, którego wiedza lub umiejętności umożliwiają należyte wykonywanie obowiązków służbowych.

6. Pozytywny wynik egzaminu kończącego służbę przygotowawczą jest warunkiem dalszego zatrudnienia pracownika.

7. Zwolnienie, o którym mowa w ust. 5, nie wyłącza stosowania ust. 6.

8. Kierownik jednostki, o której mowa w art. 2, określi, w drodze zarządzenia, szczegółowy sposób przeprowadzania służby przygotowawczej i organizowania egzaminu kończącego tę służbę.

9. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu, o którym mowa w ust. 6, przed zawarciem nowej umowy o pracę, pracownik składa ślubowanie”.

Obowiązek odbycia służby przygotowawczej przez pracowników samorządowych podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym

Ustawa wprowadza obowiązek odbycia służby przygotowawczej przez pracowników samorządowych podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym. Podstawowym założeniem służby przygotowawczej jest lepsze przygotowanie pracowników do wykonywania obowiązków. Pracownicy tacy są zatrudniani jednocześnie na podstawie umowy na czas określony (art. 16 ust. 2 ustawy).

Celem służby przygotowawczej jest teoretyczne i praktyczne przygotowanie pracownika do należytego wykonywania obowiązków służbowych. Jest to w istocie aplikacja administracyjna, gdyż jej celem jest aplikacja do zawodu pracownika samorządowego – Agnieszka Rzetecka-Gil, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2009, s. 280.

Istotną rolę w kierowaniu pracownika na służbę przygotowawczą przypisano kierownikowi jednostki, w której jest zatrudniony pracownik, jako osobie mającej najpełniejszą wiedzę na temat jego kwalifikacji. Kierownik nie tylko podejmuje decyzję co do skierowania do służby pracownika, lecz określa jej zakres tematyczny (biorąc pod uwagę indywidualne właściwości pracownika, jego wiedzę, doświadczenie, a także stanowisko, na jakim jest zatrudniony) oraz czas trwania przy uwzględnieniu, że nie może ona trwać dłużej niż 3 miesiące.

Egzamin kończący służbę przygotowawczą

Sposobem zakończenia służby przygotowawczej jest egzamin stanowiący obligatoryjny element służby przygotowawczej. W uzasadnieniu do projektu ustawy podniesiono, że czas trwania służby przygotowawczej powinien mieć charakter indywidualny i być uzależniony od umiejętności i predyspozycji danej osoby, a w konsekwencji – od potrzebnego do realizacji programu szkoleń.

Po odbyciu służby i uzyskaniu pozytywnego wyniku z egzaminu kończącego tę służbę przygotowawczą możliwe jest zawarcie kolejnej umowy na czas określony.

Skoro służba przygotowawcza jest organizowana przez pracodawcę i zawiera w sobie elementy teoretyczne oraz praktyczne, nie może zostać ograniczona do wskazania pracownikowi odpowiednich aktów prawnych czy też wewnętrznych regulacji. Szczegóły odbywania służby przygotowawczej ma określić zarządzenie kierownika jednostki. Biorąc pod uwagę charakter i cel służby, w zarządzeniu tym powinien się znaleźć zapis o osobie odpowiedzialnej za przeprowadzenie szkoleń teoretycznych i praktycznych. W akcie tym musi być też określony wymiar czasu, jaki pracownik może w pracy poświęcić na odbycie służby. Możliwe i konieczne jest założenie samokształcenia pracownika w domu, jednakże nie powinien być to dominujący sposób organizowania służby przygotowawczej. Ważnym aspektem służby jest zapewnienie warunków do jak najlepszego praktycznego zapoznania się ze specyfiką funkcjonowania całego urzędu. To oznacza, że pracownik powinien wraz z wyznaczonym „opiekunem” mieć możliwość zapoznawania się, jak w praktyce wypełniane są zadania całej jednostki, a nie tylko komórki, w której pracuje. Służba przygotowawcza powinna być działaniem zaplanowanym, monitorowanym, a nie żywiołowym na zasadzie „jakoś to będzie”.

Czy można odwołać się od negatywnego wyniku egzaminu kończącego służbę przygotowawczą?

Z przedstawionego przez Pana opisu służby wynika, że faktycznie służba ta nie została fachowo przeprowadzona. Sama ustawa o pracownikach samorządowych nie zawiera trybu odwoławczego od negatywnego wyniku egzaminu kończącego służbę przygotowawczą. Jednakże niezdany egzamin może być przesłanką do wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy.

Tematykę odwołań od wypowiedzenia stosunku pracy reguluje ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.; w skrócie K.p.). W myśl art. 50 § 3 K.p.:

„Art. 50. (…)

§ 3. Jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu tych umów, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie”.

Odszkodowanie, o którym mowa wyżej, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za 3 miesiące. Stosownie do art. 264 § 1 K.p.:

„Art. 264. § 1. Odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę”.

Wypowiedzenie przez pracodawcę umowy no okres próbny 

Zgodnie z wyrokiem SN z 8 grudnia 2005 r. (I PK 103/2005, LexPolonica nr 394288, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 321) w razie wypowiedzenia przez pracodawcę umowy na okres próbny pracownik może dochodzić odszkodowania, ale tylko w przypadku naruszenia przepisów o wypowiadaniu, a nie w razie niezasadności tego wypowiedzenia.

Sąd pracy może oceniać takie wypowiedzenie co do jego zgodności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (art. 8 K.p.).

Wiadome jest, że terminowe umowy o pracę są mniej stabilne; pracodawca wypowiada stosunek pracy bez podawania uzasadnienia. Z tych też przyczyn faktycznie nieprzeprowadzenie służby przygotowawczej prowadzące do negatywnego wyniku egzaminu, w następstwie czego wypowiedziano umowę terminową lub nie przedłużono umowy o pracę na dalszy okres, nie może stanowić skutecznego uzasadnienia odwołania do sądu pracy.

Niewywiązania się pracodawcy ze swoich obowiązków w zakresie dokształcania pracownika

Reasumując: w zaistniałej sytuacji pomimo niewywiązania się pracodawcy ze swoich obowiązków w zakresie dokształcania pracownika brak jest zasadności do występowania na drogę postępowania cywilnego na podstawie przepisów Kodeksu pracy o uprawnieniach pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę. Sąd w trakcie sprawy o odszkodowanie z tytułu wypowiedzenia stosunku pracy z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu nie będzie badał zasadności wypowiedzenia, nieprzeprowadzenia służby przygotowawczej itp.

Istnieje możliwość formułowania roszczeń pod adresem pracodawcy o odszkodowanie w razie wykazania naruszenia przez pracodawcę zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Zgodnie z art. 18^3d K.p.:

„Art. 18^3d. Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów”.

Dochodząc odszkodowania na tej podstawie, musiałby Pan wykazać, że inni pracownicy mieli stworzone lepsze możliwości podnoszenia kwalifikacji i zaznajamiania się z firmą niż Pan.