Dziedziczenie udziału w nieruchomości przez cudzoziemca

Czy córka mająca inne obywatelstwo niż zmarły ojciec ma prawo do dziedziczenia po nim?

To, że nie ma Pani polskiego obywatelstwa, nie ma znaczenia w sprawie dziedziczenia. Jeżeli Pani ojciec nie pozostawił po sobie testamentu na wypadek swojej śmierci, to będzie miało miejsce dziedziczenie ustawowe według Kodeksu cywilnego (K.c.). Zasadą jest, co prawda, że na nabycie nieruchomości położonej na terytorium RP cudzoziemiec potrzebuje stosownego zezwolenia (art. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców), jednakże wyjątek w tej sprawie przewiduje art. 7 ustawy, zgodnie z którym nie wymaga uzyskania zezwolenia nabycie nieruchomości w drodze dziedziczenia przez osoby uprawnione do dziedziczenia ustawowego. Zatem w Pani przypadku żadnego zezwolenia Pani nie będzie musiała uzyskać, aby móc odziedziczyć udział w nieruchomości.

Kolejność dziedziczenia

Zgodnie z § 1 art. 922 K.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.

Zgodnie z art. 931 K.c.:

„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.”

Spadek to ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci i przechodzących na jego następców prawnych. Spadkobierca (spadkobiercy) w zasadzie wchodzą w sytuację prawną, w jakiej pozostawał spadkodawca.

Z powyższego wynika, że po śmierci Pani ojca jego spadkobiercami są Pani brat oraz Pani (plus oczywiście żona zmarłego, czyli Pani matka, o ile żyje). Każde z Państwa dziedziczy taki sam udział w spadku po ojcu, czyli Pani z bratem po 1/2 udziału (jeżeli żyje żona Pani ojca, to wówczas każde po 1/3 udziału).

W skład spadku po zmarłym wejdzie cały jego majątek osobisty oraz połowa majątku małżeńskiego.

Zatem po śmierci ojca stała się Pani wraz z bratem współwłaścicielką nieruchomości, która należała do ojca.

Jakie kroki powinna Pani teraz jako spadkobierczyni podjąć? Po pierwsze, aby uregulować prawnie kwestię dziedziczenia, powinna Pani złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu bądź też udać się do notariusza w celu spisania aktu poświadczenia dziedziczenia.

Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe?

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem.

I. Do notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia.

Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo jednocześnie wszystkich spadkobierców. Inaczej niż w postępowaniu sądowym nie ma tu możliwości, aby któryś ze spadkobierców działał przez pełnomocnika.

Wykaz dokumentów niezbędnych do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia:

1. akt zgonu spadkodawcy;
2. numer PESEL spadkodawcy oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (unieważniony dowód osobisty, zaświadczenie urzędu miejskiego, gminy);
3. odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców lub odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców, którzy zawarli związek małżeński i zmienili nazwisko;
4. odpis skrócony aktu małżeństwa małżonka spadkodawcy (zamiast odpisu skróconego aktu urodzenia);
5. testament spadkodawcy, jeśli taki jest;
6. od 20 lutego 2011 roku zgodnie z treścią ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 131, 1075) notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zawiadamiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta, w związku z powyższym na spadkobiercach ciąży obowiązek wskazania wszystkich nieruchomości, których właścicielem / współwłaścicielem / użytkownikiem wieczystym / współużytkownikiem wieczystym / uprawnionym / współuprawnionym był spadkodawca poprzez wskazanie numeru księgi wieczystej nieruchomości i sądu, który tę księgę prowadzi.

Proszę liczyć się z tym, że notariusz zatrzyma złożone przez Panią dokumenty.

Po przedłożeniu wyżej wskazanych dokumentów wybranemu notariuszowi, umawia się Pani z tym notariuszem na termin dokonania poświadczenia dziedziczenia – zazwyczaj termin potrzebny notariuszowi na przygotowanie tej czynności nie przekracza kilku dni. Ponieważ zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie wymaga on dodatkowego czasu dla swej skuteczności – jest skuteczny od chwili zarejestrowania go przez notariusza w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAPD), co następuje bezpośrednio po jego sporządzeniu.

Koszty związane z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia zależą od liczby osób stających do aktu oraz od zakresu czynności dokonywanych przez notariusza i wynoszą za:

1. protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł;
2. protokół z przyjęcia lub odrzucenia spadku (jeżeli od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) nie upłynęło sześć miesięcy, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone) – 50 zł od każdej osoby składającej oświadczenie;
3. protokół dziedziczenia – 100 zł;
4. akt poświadczenia dziedziczenia – 50 zł;
5. wypisy – w zależności od ich liczby oraz liczby stron (strona – 6 zł).

W celu wyliczenia dokładnego wynagrodzenia notariusza za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia warto skontaktować się z konkretną kancelarią notarialną.

Postępowanie spadkowe przed sądem

II. Droga sądowa

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym ojcu może wnieść każdy ze spadkobierców.

Sądem właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Wniosek taki powinien zawierać:

• imię, nazwisko i adres osoby składającej wniosek (wnioskodawca) oraz imiona, nazwiska i adresy potencjalnych spadkobierców ustawowych (uczestnicy postępowania);
• imię i nazwisko zmarłego, datę i miejsce (miejscowość) jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce stałego zamieszkania;
• akt zgonu oraz inne akty stanu cywilnego wskazujące na pokrewieństwo ze zmarłym osób wskazanych we wniosku jako spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
• oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).

Do wniosku należy również dołączyć odpisy wniosku w ilości odpowiadającej liczbie uczestników postępowania. Odpisy aktów stanu cywilnego muszą być nie starsze niż sprzed 3 miesięcy.

Wniosek należy opłacić znakami opłaty sądowej lub przelewem w kwocie 50 zł.

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy.

Ma zatem Pani wraz z bratem do wyboru dwie drogi: notarialną albo sądową. Postępowanie przed notariuszem jest droższe, ale wszystko można załatwić bardzo szybko, praktycznie w jeden dzień, natomiast postępowanie przed sądem jest tańsze, ale trwa dłużej. Ważne jest również to, że przed notariuszem muszą się stawić wszyscy spadkobiercy osobiście.

Dział spadku

Gdy już będzie Pani w posiadaniu sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, wówczas może Pani wraz z bratem przeprowadzić dział spadku, w trakcie którego zdecydujecie, co konkretnie i komu ze spadku przypadnie na własność. Możecie Państwo zdecydować np. o tym, komu przypadnie dom, a komu spłata z domu.

Przeprowadzenie umownego działu spadku jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy istnieje zgoda wszystkich spadkobierców, co do dokonania działu spadku. Wszyscy spadkobiercy muszą się zgodzić co do warunków i sposobu działu. Jeżeli choćby jeden ze spadkobierców nie wyrazi zgody na dokonanie umownego działu spadku, zawarcie umowy nie będzie możliwe.

Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.

Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko jeśli istnieją ważne przyczyny, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. Pod względem formy wniosek musi odpowiadać pozwowi, co oznacza, że powinien być sporządzony na piśmie i zawierać treści wymienione w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego. Należy w nim wskazać wszystkich uczestników postępowania, tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców.

W jaki sposób sąd dokonuje działu spadku?

Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:

1. Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercom była równa udziałowi w spadku.
2. Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców lub bez takich spłat.
3. Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.

Jeżeli zatem umówi się Pani z bratem co do podziału spadku, wówczas sąd nie będzie ingerował w taki zgodny podział i zasądzi tak, jak wskażecie Państwo we wniosku.

W Pani sprawie zasadne byłoby zatem sporządzenie odpowiednich pism procesowych do sądu w sprawie nabycia i podziału spadku.