Dziedziczenie mieszkania we wspólnocie mieszkaniowej

Ustalenie kręgu spadkobierców

W takim przypadku należy przeprowadzić postępowanie mające na celu ustalenie kręgu osób mających prawo do spadku z ustawy.

Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.

W sprawie nie ma mowy o dzieciach oraz o mężu, gdyż akurat w tym przypadku spadkodawczyni była wdową.

Dlatego stosownie do art. 932 Kodeksu cywilnego:

§ 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych”.

Zgodnie z § 4, jeżeli najbliższymi osobami dla spadkodawczyni były siostry, to dziedziczą one spadek w częściach równych - po 1/2.

Postępowanie dotyczące stwierdzenia nabycia spadku - niezbędne dokumenty

Następnie przeprowadzić należy postępowanie dotyczące stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej.

O stwierdzeniu nabycia spadku orzeka sąd na wniosek:

• spadkobiercy
• innej osoby zainteresowanej ustaleniem praw do spadku np. wierzyciel spadkodawcy, uprawnieni do zachowku, zapisobiorcy lub wierzyciel spadkobiercy.

Postępowanie spadkowe toczy się przed sądem spadku tzn. właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy bądź dla miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy.

Od października 2008 roku możliwe jest również notarialne poświadczenie dziedziczenia. Między spadkobiercami nie może być sporu co do samych praw do spadku ani wysokości udziałów w nim. Na sporządzenie aktu poświadczenie dziedziczenia muszą się stawić wszyscy spadkobiercy testamentowi i ustawowi.

Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku dołącza się odpisy skrócone aktów stanu cywilnego (odpisy skrócone aktów małżeństwa bądź aktów urodzenia).

Bezwzględnie należy złożyć skrócony odpis aktu zgonu, aby w ten sposób udokumentować fakt, że spadkodawca już nie żyje. Dołączyć należy również akty urodzenia sióstr, aby wykazać, iż rzeczywiście są siostrami zmarłej.

Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku dołącza się też odpisy wniosku oraz załączników. Oryginał wniosku z załącznikami zatrzymuje sąd, natomiast pozostałe komplety dokumentów zawierające odpis wniosku i odpisy załączników przekazywane są każdemu uczestnikowi postępowania. We wniosku składanego przez wnioskodawcę powinny się znajdować dane o nim jako o wnioskodawcy (adres zamieszkania) oraz wskazanie uczestnika postępowania (drugiego spadkobiercę również z podaniem adresu zamieszkania).

Oświadczenie składane przed sądem

Przynajmniej jeden z uczestników powinien stawić się na rozprawę przed sądem i złożyć ustne zapewnienie, które stanowić będzie dowód w sprawie na to, że nie ma innych spadkobierców poza wymienionymi we wniosku.

Takie zapewnienie może złożyć wnioskodawca albo uczestnik postępowania. Oświadczenie dotyczy wszystkiego, co jest tej osobie wiadome o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia bądź dziedziczyłyby razem z nim. W zapewnieniu należy wyjaśnić, czy spadkodawca pozostawił lub nie pozostawił małżonka oraz dzieci lub ich potomków. Gdyby nie pozostawił zstępnych, wówczas zapewnienie powinno wyjaśniać, czy pozostało przy życiu rodzeństwo albo dzieci rodzeństwa oraz rodzice spadkodawcy. Podaje się też imiona, nazwiska, daty urodzenia oraz adresy tych osób, jeżeli te dane składający zapewnienie zna. Musi też dokładnie określić stopień pokrewieństwa oraz wskazać, kto ze spadkobierców pozostałych po śmierci spadkodawcy już zmarł. Należy też wyjaśnić, czy zmarł bezpotomnie, czy pozostawił spadkobierców.

W zapewnieniu należy też złożyć oświadczenie co do testamentu spadkodawcy: czy został sporządzony, gdzie się znajduje i czy nie był zmieniany lub odwoływany.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może być złożony w każdym czasie po otwarciu spadku. W przypadku złożenia wniosku przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, konieczne jest złożenie przez wszystkich spadkobierców oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Takie oświadczenie można złożyć przed sądem spadku albo u notariusza. Złożone oświadczenia u notariusza należy przedłożyć w sądzie spadku.

Natomiast po upływie sześciu miesięcy można wnosić do sądu o stwierdzenie nabycia spadku bez potrzeby składania takich oświadczeń.

Czy roszczenie o stwierdzenie nabycia spadku ulega przedawnieniu?

Roszczenia o stwierdzenie nabycia spadku nie przedawnia się (zatem możliwe jest np. przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po pradziadku, który zmarł nawet dawno temu). Dlatego wniosek w tej sprawie może zostać złożony w każdym czasie. Prawo do złożenia wniosku nie wygasa wskutek upływu czasu, jednakże takie postępowania są zdecydowanie utrudnione z uwagi na fakt, iż występuje zazwyczaj bardzo szeroki krąg spadkobierców.

Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wynosi 50 zł bez względu na wartość spadku. Należy również uwzględnić koszty uzyskania odpisów aktów stanu cywilnego (aktów urodzenia i aktów małżeństwa ), który wynosi 22 złote za każdy akt.

W przypadku notarialnego poświadczenia dziedziczenia wynagrodzenie notariusza za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia wynosi 50 zł bez względu na wartość spadku plus 100 zł za sporządzenie protokołu poprzedzającego wydanie aktu poświadczenia. Również w tym postępowaniu konieczne będą odpisy aktów stanu cywilnego.

Zgodnie z art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą.

Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. W związku z powyższym należy stwierdzić, że konieczna będzie obecność spadkobierców na rozprawie.

Nabycie mieszkania w spadku przez kilku spadkobierców

Po stwierdzeniu nabycia spadku i wchodzącego m.in. w jego skład mieszkania znajdującego się w budynku zarządzanym przez wspólnotę mieszkaniową, siostry spadkodawczyni, nabędą spadek w określonej wysokości. W skład spadku będzie wchodziło, jak już wspomniałem, mieszkanie (nie mam wiedzy, czy jest to prawo spółdzielcze czy też odrębna własność lokalu). Przyjmując, iż jest to odrębna własność – spadkobierczynie (siostry) będą współwłaścicielkami mieszkania z udziałami po 1/2. Współwłasność jest stanem przejściowym, więc po stwierdzeniu praw powinny się one zgłosić do wspólnoty z postanowieniem sądu dotyczącym spadku po zmarłej w celu wpisania ich jako właścicieli. Czasem może to być niemożliwe, dlatego następnie konieczne będzie przeprowadzenie sprawy o dział spadku, aby sąd ustalił, co wchodzi w skład spadku i orzekł, do kogo mieszkanie będzie należało. Aby przeprowadzić sprawę o dział spadku i znieść współwłasność mieszkania można udać się również do notariusza, jednak może być to postępowanie znacznie droższe (od sądowego).

Siostry (spadkobierczynie mieszkania) powinny uzgodnić sposób podziału spadku (co komu przypadnie i z jakimi spłatami), gdyż w przeciwnym razie konieczne będzie długie postępowanie sądowe (koszty biegłych sądowych co do wyceny majątku itp.).

Dział spadku i zniesienie współwłasności

Oczywiście dział spadku i zniesienie współwłasności nie jest konieczne, gdy współwłaściciele mieszkania będą się dogadywać co do utrzymania wspólnego mieszkania.

Dopiero gdy regulowanie opłat za nie i pilnowanie innych spraw byłoby kłopotliwe, spadkobiercy mogą postanowić, że majątek trzeba podzielić, znieść współwłasność i przyznać mieszkanie tylko jednemu z nich.

W sądzie najwyższa opłata, jakiej mogą się spodziewać, to 600 zł – przy zgodnym podziale połączonym ze zniesieniem współwłasności.

Właśnie z uwagi na przedmiot spadku (mieszkanie) moim zdaniem zwlekanie z przeprowadzeniem sprawy spadkowej po byłej właścicielce nie jest pożądanym zachowaniem. W mieszkaniu trzeba opłacać czynsz, regulować opłaty eksploatacyjne (gaz, energia elektryczna), dlatego aby uniknąć odsetek wskutek zwłoki z zapłatą, które obciążają właścicieli mieszkania (właśnie spadkobierców) należy sprawę przeprowadzić jak najszybciej.

Na marginesie dodam, iż zanim siostry przyjmą spadek wprost (bez ograniczenia za długi) powinny rozeznać się w sytuacji majątkowej spadkodawcy. W przypadku bowiem, gdy spadkodawca pozostawił długi przewyższające wartość spadku, może się okazać, że przyjęcie spadku będzie się wiązało z koniecznością spłaty ewentualnych długów spadkodawcy (oświadczenie co do przyjęcia bądź odrzucenia spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy, w przeciwnym razie wystąpią skutki jakby spadkobiercy przyjęli spadek wprost).