Dziedziczenie po konkubencie, czy mam jakiekolwiek prawa?

Prawo do spadku po konkubencie

Rozumiem, że rozmawiamy o prawie do spadku po zmarłym konkubencie. Niestety, jeśli konkubent nie pozostawił testamentu, w którym Panią wskazał, nie ma możliwości, aby ubiegała się Pani o spadek po nim. W polskim prawie konkubent jest osobą obcą, niemającą prawa do dziedziczenia.

Artykuł 922 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.

§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej”.

Artykuł 931 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.

Przepisy wskazują, że po zmarłym dziedziczą dzieci – niezależnie od pochodzenia, czy są ze związku małżeńskiego, czy też nie. Jednak jeśli chodzi o partnera, wyraźnie wskazują tylko i wyłącznie małżonka.

Żądanie zwrotu nakładów poczynionych na majątek spadkodawcy

Istnieje możliwość domagania się w sądzie pieniędzy od spadkobierców, jeśli będzie Pani w stanie udowodnić, że na majątek wspólny pracowała wraz ze zmarłym. Można domagać się pieniędzy na podstawie twierdzenia, że jest to tzw. bezpodstawne wzbogacenie. Niestety, takie roszczenie ma sześcioletni termin przedawnienia, co w Pani przypadku oznacza, że jest już przedawnione i w sądzie dzieci zmarłego mogą się skutecznie obronić, podnosząc zarzut przedawnienia.

Poniżej podaję sygnaturę wyroku, który zapadł w podobnej sprawie:

„Istnieje możliwość wytoczenia powództwa przez konkubenta, który w tym, czy w innym sensie zapracował na majątek swojego partnera (czyniąc odpowiednie nakłady, gromadząc środki na wspólnym rachunku bankowym itp.) przeciwko jego spadkobiercom, którzy skorzystali w wyniku spadkobrania z tej pracy. Jeśli jednemu z konkubentów przysługują określone roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko drugiemu, roszczenia te wchodzą w skład spadku po bezpodstawnie wzbogaconym konkubencie i mogą być dochodzone przeciwko spadkobiercom jego bezpodstawnie wzbogaconego partnera. Długi z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia zgodnie z ogólnymi regułami wchodzą bowiem w skład spadku (art. 922 § 3 K.c.).

W sytuacji, kiedy nakłady na majątek przyszłego spadkodawcy poczyniła osoba, która nie została spadkobiercą, co do zasady osobie takiej będzie przysługiwało względem spadkobierców roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. U podstaw takiego roszczenia leży właśnie art. 405 K.c., zgodnie z którym: »kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości«.

W praktyce oznacza to, że osoba, która poczyniła nakłady na majątek spadkodawcy, może żądać wydania danej rzeczy lub gdy nie jest to możliwe (np. w przypadku gdy sfinansowała część kosztów budowy domu spadkodawcy, lub też, jak w niniejszej sprawie, przyczyniła się do tej budowy własną pracą), może domagać się od spadkobierców zapłaty za poczynione przez siebie nakłady” (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 lipca 2020 r., sygn. akt I ACa 540/20).

Najlepiej byłoby spróbować dogadać się z dziećmi zmarłego konkubenta bez drogi sądowej, polubownie. Przedstawić dowody, że Pani również pracowała na majątek zmarłego oraz w jakim stopniu, np. dołożyła się Pani do zakupu nieruchomości.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 lipca 2020 r., sygn. akt I ACa 540/20