Dziedziczenie po bracie przez przyrodnie rodzeństwo

Kolejność dziedziczenia ustawowego

Kwestia dziedziczenia ustawowego, tj. takiego, które ma miejsce, gdy zmarły nie zostawił testamentu, uregulowana jest precyzyjnie w Kodeksie cywilnym (K.c.). Zgodnie z art. 931 K.c. – w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Czy po bracie dziedziczy przyrodnie rodzeństwo?

Jak rozumiem, brat nie miał ani żony, ani dzieci. Zatem przechodzimy do następnych przepisów. W braku dzieci i żony dziedziczą rodzice w częściach równych (to wynika z art. 932 § 3 K.c.). Jeśli jednak jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Przepis ten nie uzależnia, czy jest to rodzeństwo z tych samych rodziców, czy też przyrodnie. A zatem skoro żyje mama zmarłego i siostra rodzona zmarłego oraz trzy siostry przyrodnie zmarłego – to po bracie dziedziczy mama (połowę spadku po bracie) i Pani, jako siostra rodzona, oraz siostry przyrodnie (drugą połowę w częściach równych, czyli druga połowa spadku po bracie dzielona na 4 da spadek na każdą z sióstr brata). Wynika to wprost z art. 932 § 4 K.c. Potwierdza to także orzecznictwo sądowe, np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2011 r., sygnatura akt III CZP 49/11, w której Sąd orzekł, iż: „Jeżeli jeden z rodziców spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, dziedziczy, na podstawie art. 932 § 4 K.c., w częściach równych rodzeństwo rodzone i przyrodnie spadkodawcy”.

Zgoda sądu rodzinnego na przyjęcie lub odrzucenie spadku przez nieletniego spadkobiercę

Skoro siostry są nieletnie, a np. ich rodzice chcieliby, aby nie przyjmowały spadku, to w ich imieniu spadek odrzucić muszą ich rodzice, wcześniej występując o zgodę do sądu rodzinnego. Za małoletnich działają bowiem ich przedstawiciele ustawowi, czyli rodzice, którzy mają obowiązek sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Nie mogą oni jednak bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu. Nie mogą także wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. A zatem z uwagi na to, że złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku wprost albo o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, do jej dokonania potrzebna jest zgoda sądu. Jeśli zaś spadek ma zostać przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza (tj. z długami i aktywami, ale za długi odpowiedzialność ma być ograniczona do wysokości aktywów spadku), to nie trzeba robić nic i z mocy prawa nieletnie siostry przyjmą spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeśli zatem Pani i mama wiecie, że brat nie miał długów, to o zgodę sądu nie trzeba występować. Jeśli zaś miał i chcecie, aby małoletnie spadek odrzuciły, to mama musi zyskać na taką czynność zgodę sądu i dopiero z tą zgodą może udać się do notariusza i za nie odrzucić spadek.

Termin na oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Proszę pamiętać, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, tj. co do zasady, zwykle od dnia śmierci zmarłego. Należy więc działać stosunkowo szybko. Nie mniej, jeśli termin ten upłynie bez żadnej czynności, to wszystkie Panie: mama, Pani i siostry przyrodnie z mocy prawa przyjmiecie spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Wynika to z art. 1015 § 2 K.c., który stanowi: „Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 (tj. 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania) jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”. Art. 1031 § 2 K.c. definiuje, że w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo w spisie inwentarza stanu czynnego spadku.