Dysponowanie odziedziczonym majątkiem przez matkę

Z chwilą śmierci Pani męża wszystkie prawa i obowiązki majątkowe, które w chwili śmierci męża do niego należały, przeszły na Panią i córki. Tak więc współwłaścicielkami całego majątku po mężu stały się Pani córki oraz Pani.

Stosownie do art. 1035 Kodeksu cywilnego (K.c.) „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu”.

Jak wskazuje art. 1036 K.c., „spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku”. Powyższy przepis wskazuje, że może Pani rozporządzić swoim udziałem we własności samochodu, czy też mieszkania.

Wedle art. 199 K.c. „do rozporządzania całą rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli”.

Spadkobiercy mogą zbyć przedmiot należący do spadku, jeżeli istnieje po stronie wszystkich spadkobierców istnieje taka wola. Z uwagi na to, że Pani dzieci są niepełnoletnie ,zgodę na rozporządzenie przez nich należącym do nich majątkiem musi wydać sąd rodzinny i opiekuńczy.

Art. 101 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, iż „rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską”.

§ 3 art. 101 określa, że „rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko”.

Aby móc zatem sprzedać samochód czy też mieszkanie, musi Pani wystąpić do sądu rodzinnego z wnioskiem o wydanie zezwolenia na wyrażenie zgody na zbycie ruchomości/nieruchomości (na zbycie ich w imieniu dzieci).

Wniosek ten powinien być uzasadniony. W uzasadnieniu należy wskazać okoliczności sprawy – fakt, iż ojciec dzieci zmarł, a one są jego spadkobiercami. Natomiast w wyniku dziedziczenia córki nabyły udział we własności ruchomości i nieruchomości należących do Pani męża.

Powinna Pani w takim wniosku wskazać, dlaczego chce Pani sprzedać samochód i mieszkanie. Może Pani w szczególności podać, iż samochód w chwili obecnej nie jest wykorzystywany, zwłaszcza przez dzieci. W chwili obecnej jest on zbędny. Nie ma ekonomicznego uzasadnienia, aby ponosić opłaty związane z własnością samochodu (np. ubezpieczenie), kiedy Pani i córki nie korzystacie z tego samochodu, który z każdym rokiem będzie tracił na wartości. Celowe jest zatem zbycie samochodu. Takie działanie jest zgodne z interesem dziecka. Podobnie należy uzasadnić potrzebę sprzedaży mieszkania (bo np. ma Pani drugie, które zaspokaja potrzeby mieszkaniowe Pani i córek).

Można też w uzasadnieniu wniosku wskazać, na jaki cel zostaną przeznaczone pieniądze, które przypadną dzieciom ze zbycia ich udziałów (np. lokata na koncie bankowym do czasu uzyskania pełnoletności).

Wniosek o wydanie zezwolenia powinna Pani złożyć w sądzie rejonowym – wydziale rodzinnym miejsca zamieszkania Pani i dzieci. Opłata od wniosku wynosi 40 zł. Do wniosku powinna Pani dołączyć odpis aktów urodzenia dzieci, odpis postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, a także odpis dowodu rejestracyjnego samochodu i lub księgi wieczystej mieszkania. Jako wnioskodawcę powinna Pan wskazać siebie.

Należy pamiętać, że odpłatne zbycie nieruchomości przed upływem pięciu lat od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie (nabycie nastąpiło w chwili śmierci Pani męża), może wiązać się z koniecznością zapłaty podatku dochodowego. Sąd zapewne i tą okoliczność będzie brał pod uwagę, również ze względu na to, czy po sprzedaży dziecko będzie mogło skorzystać z ulgi podatkowej (np. z ulgi mieszkaniowej – dziecko nie zapłaci podatku dochodowego, jeżeli środki ze zbycia domu zostaną przeznaczone na cele mieszkaniowe, np. nabycie innej nieruchomości).

Warto także wiedzieć, że stosownie do art. 104 § 1 Kodeksu rodzinnego „sąd opiekuńczy może nakazać rodzicom, żeby sporządzili inwentarz majątku dziecka i przedstawili go sądowi oraz zawiadamiali sąd o ważniejszych zmianach w stanie tego majątku, w szczególności o nabyciu przez dziecko przedmiotów majątkowych o znacznej wartości”.

Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu o udzieleniu zezwolenia na zbycie samochodu i/lub mieszkania nie będzie już żadnych przeszkód prawnych w sprzedaży. Przy zawieraniu umowy warto w niej wskazać, że działa Pani w imieniu własnym i dzieci, a także że zgodnie z postanowieniem sądu czy to samochód, czy też mieszkanie mogą zostać zbyte.

Bez zgody sądu rodzinnego nie może Pani dokonać sprzedaży ani samochodu, ani mieszkania. Gdyby udało się Pani zawrzeć taką umowę bez wymaganej zgody sądu, to taka umowa będzie nieważna.