Dym z komina jako immisja

W art. 140 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) wyraźnie ujęto uprawnienie właściciela do korzystania z rzeczy z wyłączeniem innych osób. W takim przypadku, przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (art. 222 § 2).

Jest to roszczenie negatoryjne, w ramach którego właściciel ma uprawnienie do żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem lub zaniechania naruszeń. Może on także zrealizować oba te uprawnienia łącznie.

Zgodnie z art. 144 K.c. „właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”.

W oparciu o ten przepis wyróżnia się tzw. immisje pośrednie, które są częściowo dopuszczalne – w granicach określonych normą art. 144 K.c. Należą do nich immisje materialne (polegają na przenikaniu na nieruchomości sąsiednie cząstek materii np. pyły, dym) oraz niematerialne (polegają na przenikaniu na nieruchomości sąsiednie pewnych sił takich jak wstrząsy, hałasy, fale elektromagnetyczne) – tak E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze 2001.

Dlatego też w przypadku immisji pośrednich można wystąpić z roszczeniem negatoryjnym na podstawie art. 144 K.c. w związku z art. 222 § 2 K.c., jeżeli doszło do przekroczenia dopuszczalnej miary przeciętnej (nadmierna ilość dymu z komina).

Zaniechania naruszeń można żądać, jeżeli istnieje możliwość, że ingerencja w prawo własności (np. poprzez nadmierny dym z komina) będzie się powtarzała. Z kolei przywrócenie stanu zgodnego z prawem ma na celu usunięcie zaistniałych naruszeń prawa własności.

„Roszczenie negatoryjne właściciela nieruchomości o zaniechanie immisji (art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.) ma charakter majątkowy” (postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2002 r., sygn. akt V CZ 162/02, OSNCP 2004, nr 2, poz. 31).

Jeżeli wskutek naruszenia prawa własności doszło w wyżej opisany sposób do powstania szkody, można dochodzić jej naprawienia na zasadach ogólnych określonych w art. 415 i następnych K.c.

Zgodnie z art. 415 K.c. „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

Również w wyroku SN z dnia 21.01.1976 r., sygn. akt  III CRN 367/75, wskazano, że „art. 144 k.c. ma zastosowanie nie tylko wtedy, gdy właściciel sąsiedniej nieruchomości doznaje szkody, ale także wtedy, gdy właściciel sąsiedniej nieruchomości przy wykonywaniu swych praw zakłóca korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych (np. budowa chodnika betonowego spowodowała nadmierne odpływanie wód spadowych na nieruchomość sąsiednią). Natomiast jeżeli zakłócenie wywołuje nadto szkodę, to wówczas ponoszący szkodę może dochodzić odszkodowania ale na zasadach ogólnych (art. 415 k.c. i nast.)”.

W związku z tym teoretycznie sąsiad może przeciwko Panu wystąpić z roszczeniem negatoryjnym.

Może się Pan bronić przed tymi roszczeniami sąsiada, wykazując, że ilość dymu z komina emitowana przez Pana instalację grzewczą nie narusza przeciętnej miary, wynikającej ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Zasady dotyczące konstrukcji instalacji kominowych, bezpieczeństwa przeciwpożarowego są określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Natomiast zasady użytkowania przewodów dymowych określa rozporządzenie MSWiA z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (dalej: rozporządzenie).

Zgodnie z definicjami określonymi w rozporządzeniu przewody dymowe to przewody wraz z ich wyposażeniem, służące do odprowadzania dymu z palenisk opalanych paliwem stałym do kanałów dymowych.

Natomiast kanały dymowe to kanały wykonane w ścianach budynku lub przybudowane do tych ścian, wraz z ich wyposażeniem, służące do odprowadzania dymu ponad dach.

Zgodnie z § 19 ust. 1-4 rozporządzenia „sposób użytkowania przewodów i kanałów dymowych, spalinowych oraz wentylacyjnych powinien:

1. być zgodny z założeniami projektu tych przewodów i kanałów,
2. uniemożliwiać ograniczenie lub utratę ich drożności i szczelności,
3. zapewniać bezpieczeństwo użytkowników lokalu,
4. zapewniać bezpieczeństwo oraz ochronę interesów użytkowników innych lokali, do których przylegają te przewody i kanały.

Użytkownik lokalu wyposażonego w przewody i kanały dymowe lub spalinowe oraz wentylacyjne jest obowiązany:

1. zapewniać ich sprawność techniczną i użytkową,
2. w przypadku wystąpienia objawów świadczących o zagrożeniu bezpieczeństwa osób lub mienia – zaniechać użytkowania instalacji gazowej i podjąć stosowne działania zaradcze oraz poinformować właściwe służby i właściciela o wystąpieniu zagrożenia,
3. systematycznie wykonywać czynności konserwacyjne,
4. informować właściciela budynku o niewłaściwym funkcjonowaniu urządzeń spalinowych, dymowych lub wentylacyjnych.

Użytkownik lokalu korzystający z przewodów i kanałów dymowych lub spalinowych oraz wentylacyjnych może powierzać naprawę i konserwację tych urządzeń wyłącznie osobom posiadającym świadectwa kwalifikacyjne określone w odrębnych przepisach.

Po przeróbce lub wymianie przewody i kanały dymowe lub spalinowe oraz wentylacyjne należy poddać kontroli”.

Ponadto „kanały i przewody dymowe powinny w okresie ich użytkowania zapewniać możliwość odprowadzania dymu powstałego w procesie spalania paliw stałych, zgodnie z założonymi warunkami” (§ 25 ust. 2 rozporządzenia).

„Kanały i przewody spalinowe oraz dymowe w budynku powinny być utrzymywane w stanie technicznym zapewniającym skuteczne i niezawodne ich funkcjonowanie.

„W okresie użytkowania kanałów i przewodów, należy zapewniać:

1. ich drożność oraz szczelność,
2. realizację planu remontów przez osoby posiadające wymagane kwalifikacje,
3. nadzór nad realizacją robót konserwacyjnych, napraw i wymian oraz nadzór nad wykonawstwem usług związanych z realizacją zaleceń wynikających z okresowych kontroli w lokalach,
4. realizację zaleceń pokontrolnych wydawanych przez upoważnione organy kontroli i nadzoru,
5. w razie uzasadnionej potrzeby – kontrolę stanu technicznego tych kanałów i przewodów” (§ 27 rozporządzenia).

Natomiast „wprowadzanie jakichkolwiek zmian w kanałach i przewodach spalinowych lub dymowych w lokalu wymaga wcześniejszego uzyskania zgody właściciela budynku” (§ 27 rozporządzenia).

W związku z powyższym proszę rozważyć zasięgnięcie opinii kominiarza (najlepiej pisemnej), że Pana instalacja grzewcza, która jest opalana węglem i drewnem, spełnia wszystkie wymogi dotyczące bezpieczeństwa jej użytkowania, a natężenie dymu jest adekwatne do jej prawidłowej konstrukcji. Ponadto, w razie ewentualnego postępowania sądowego, można na tę okoliczność rozważać powołanie biegłego celem stwierdzenia, czy nie została przekroczona emisja dymu występująca w stosunkach miejscowych. Jeżeli Pan oraz sąsiad stosujecie ogrzewanie na drewno czy też węgiel, to można próbować wykazać, że jest to ogólnie przyjęty sposób ogrzewania w Pana stosunkach miejscowych. W związku z tym korzystanie z tego sposobu ogrzewania nie przekracza „przeciętnej miary” w stosunkach sąsiedzkich.

W orzeczeniu SA w Poznaniu z 06.03.2007 r., sygn. akt I ACa 48/07 wskazano, że „»przeciętna miara« oddziaływań, o której mowa w art. 144 k.c., w konkretnej sprawie oceniana jest zwykle po wyjaśnieniu, jaki charakter ma nieruchomość, z której emitowana jest immisja, i nieruchomości sąsiednie immisją dotknięte”.

Ponadto, w wyroku SN z dnia 15.03.1968 r., sygn. akt III CRN 41/68, wskazano, że „przepis art. 144 k.c. zakazuje tzw. immisji pośrednich na cudzą nieruchomość, jeżeli zakłócają one korzystanie z tej nieruchomości ponad przeciętną miarę, jak np. polegających na wytworzeniu ciepła, dymu, wstrząsów itp.”.

W związku z tym to, czy emisja dymu z komina przekracza „przeciętną miarę”, będzie oceniane m.in. przez pryzmat mieszkalnego charakteru Pana nieruchomości i nieruchomości sąsiada.

Z kolei w wyroku SN z 08.01.2009 r., sygn. akt I CNP 82/08 podkreślono, że „autonomiczny charakter określonej wart. 144 k.c. miary dopuszczalnych zakłóceń korzystania z nieruchomości sąsiednich nie wyklucza uwzględniania norm o charakterze administracyjnym przy ustalaniu kryteriów wyznaczających tę miarę. Kryteriami tymi są społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości i stosunki miejscowe; oba te kryteria odnoszą się zarówno do nieruchomości wyjściowej, jak i nieruchomości dotkniętych immisjami”.

Dlatego też przy ocenie dolegliwości immisji dla nieruchomości sąsiedniej uwzględniane będą również stosunki miejscowe, m.in. fakt, że sąsiad również ogrzewa dom za pomocą drewna i powoduje określoną emisję dymu z komina.

Proszę zatem najpierw rozważyć uzyskanie opinii kominiarza, a następnie wystosowanie do sąsiada pisma, w którym wykorzysta Pan wyżej wymienione argumenty dotyczące braku immisji.