Dodatkowa działalność zarobkowa poza pracą a aspekty prawne i podatkowe

Umowa o dzieło a umowa-zlecenie

Praca na etacie nie stanowi przeszkody do prowadzenia działalności gospodarczej. Nie polecam umowy-zlecenia gównie z uwagi na jej obciążenia ZUS. Co do zasady jest to tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz zdrowotnych. Społecznych nie płaci się, o ile umowa jest z podmiotem innym niż pracodawca, a z umowy o pracę ma Pan zagwarantowane wynagrodzenie co najmniej w wysokości wynagrodzenia minimalnego. Składka zdrowotna, niestety, byłaby do zapłacenia.

Umowa o dzieło z kolei nie stanowi podstawy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Przy umowie z firmą musiałaby ona potracić podatek i przesłać go do US. Na koniec roku dostałby Pan informację o uzyskanych przychodach, kosztach, dochodach oraz potrąconych zaliczkach – dla potrzeb rozliczenia rocznego. Przy umowach z osobami fizycznymi to Pan musiałby samodzielnie ustalać dochód do opodatkowania i wpłacić zaliczkę.

Projekt dokumentacji jako dzieło i 50% koszty uzyskania przychodu

Zarówno przy umowie-zleceniu, jak i przy umowie o dzieło koszty uzyskania przychodu są ograniczone do 20% przychodu. I nie trzeba ich dokumentować. Nie ma jednak możliwości potraktowania jako kosztów faktycznych wydatków wyższych niż 20% przychodów z umowy o dzieło (zlecenia).

Jeśli jednak współpraca polega na tworzeniu projektów dokumentacji jako dzieł, a Pan jako twórca przekazywałby do nich prawo autorskie, można skorzystać z podwyższonych, 50-procentowych kosztów uzyskania przychodu. Czyli umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich do dzieła na zamawiającego. Konieczna byłaby ocena, czy to, co Pan zrobi, może być przedmiotem praw autorskich.

Przy umowie o dzieło wystawiać można rachunek z tego tytułu. Nie jest to faktura VAT. Są wzory takich rachunków nawet w internecie i powinny być wystarczające.

Korzystna jest umowa o dzieło (brak ZUS). A najkorzystniejsza umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich (brak ZUS i koszty 50%). Nie mogą one być jednak wyższe niż kwota 120 000 (I próg skali podatkowej). Oznacza to, że do kwoty 240 000 – jej połowa to byłyby koszty uzyskania przychodu.

Nie ma limitów przychodów czy dochodów z umów o dzieło niezależnie od ich liczby. Zachodzi ewentualne zagrożenie, że przy większej liczbie umów zostanie to potraktowane jako dochód z działalności gospodarczej, pomimo formalnego jej nieprowadzenia. Fiskus ma dzisiaj takie uprawnienia.

Obowiązek zgłaszania umów o dzieło

Pan nie zgłasza nigdzie umowy o dzieło. Jeżeli już to robi, to druga strona. Obowiązek zgłaszania umów o dzieło do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wprowadziła nowelizacja specustawy w sprawie COVID-19, która weszła w życie 31 marca 2020 r. Zmieniła ona m.in. przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej „ustawą systemową”), dodając ust. 17 do art. 36 ustawy. Na podstawie art. 36 ust. 17 ustawy systemowej płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło ma obowiązek poinformować Zakład Ubezpieczeń Społecznych o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Opodatkowanie umów o dzieło

Uzyskiwałby Pan dochód z umowy o dzieło. Takie źródło uzyskiwania dochodu nie jest zwolnione z opodatkowania. W zeznaniu rocznym jest rubryka dotycząca przychodów ze źródeł: „Działalność wykonywana osobiście”, należy wykazać przychody m.in. z umów-zleceń. W poz. 55 należy wykazać przychody z umów-zleceń, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy, w poz. 56 koszty uzyskania dotyczące tych przychodów. Prawa autorskie i inne prawa, o których mowa w art. 18 ustawy: 57., 58., 59., 60., 61. W poz. 62 należy wykazać przychody, do których w poz. 63 podatnik stosuje 50% koszty uzyskania przychodów na podstawie art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy.

Przychody od osób fizycznych także podlegają opodatkowaniu na takich samych zasadach jak z umowy o dzieło z firmą, tylko że Pan rozlicza się z nich samodzielnie.

Umowa o dzieło zawarta poza prowadzoną działalnością gospodarcza daje prawo do odjęcia od przychodu kosztów uzyskania tylko do 20% przychodu z danej umowy. Ponoszone koszty wydruków, paliwa, prac zlecanych innym osobom to koszty, jakie miałyby znaczenie przy działalności gospodarczej, ale przy umowie o dzieło nie mają znaczenia, albowiem nie mogą być odliczane od podstawy opodatkowania w kwocie wyższej niż owe 20%. A nadto dla ich odliczenie nie ma potrzeby ich dokumentowania.