Dochód z działalności gospodarczej na emeryturze

Co rozumie się pod pojęciem przychodu podlegającego zgłoszeniu organowi rentowemu?

Osoba pobierająca świadczenie emerytalne (ale tylko wcześniejszą emeryturę – tj. przed ukończeniem: kobieta – 60, mężczyzna – 65 lat) lub rentowe z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązana jest informować organy rentowe o wszelkich okolicznościach mających wpływ na wymiar świadczenia, a w szczególności o osiąganiu dodatkowego zarobku, powodującego zawieszenie świadczenia lub zmniejszenie jego wysokości.

W omawianym przypadku należy rozważyć dwa zagadnienia, a mianowicie: co rozumie się pod pojęciem przychodu podlegającego zgłoszeniu organowi rentowemu oraz jaki rodzaj działalności może prowadzić do zawieszenia lub zmniejszenia wysokości świadczenia.

Pojęcie przychodu używane na gruncie ubezpieczeń społecznych zostało określone w art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jako przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przy czym w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 31 maja 1999 r. do przychodu nie wlicza się płaconej przez ubezpieczonego składki z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i chorobowego (art. 178 ustawy dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Jaki rodzaj działalności może prowadzić do zawieszenia lub zmniejszenia wysokości świadczenia?

Działalność, z której wykonywaniem związany jest obowiązek kontroli wysokości osiąganego dodatkowego zarobku, została określona w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach oraz w art. 9 ust. 4–4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zalicza się do niej:

• zatrudnienie z tytułu stosunku pracy,
• pracę wykonywaną na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym zleceniobiorca (agent) pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
• członkostwo w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w spółdzielniach kółek rolniczych,
• służbę w służbie celnej,
• działalność gospodarczą prowadzoną na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych oraz wolny zawód w rozumieniu przepisów art. 4 pkt 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
• pracę wykonywaną na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, bez pozostawania w stosunku pracy oraz współpracę przy wykonywaniu tych umów.

Do przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie wysokości świadczenia zalicza się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów kodeksu pracy i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Za przychód osiągany przez osoby prowadzące działalność gospodarczą, jak również przez osoby współpracujące przy wykonywaniu tej działalności, uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zatem osoba prowadząca taką działalność/osoba współpracująca i niepłacąca składek na ubezpieczenia społeczne informuje ZUS o kwocie przychodu w takiej wysokości, w jakiej dla danego okresu ustalona została podstawa wymiaru tych składek. Natomiast osoba, która dobrowolnie opłaca składki, wskazuje jako przychód wysokość podstawy wymiaru przyjętej do ich obliczenia. Nie ma natomiast podstaw prawnych do przyjęcia, że przychodem przyjmowanym do rozliczenia emerytury i renty jest przychód stanowiący podstawę do ustalenia podatku dochodowego.

Art. 104 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, że dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. W przepisie tym, odsyłającym do definicji przychodu zawartej w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, mowa jest o osobach prowadzących pozarolniczą działalność.

Przychód wpływający na zawieszenie emerytur lub rent

Za przychód wpływający na zawieszenie emerytur lub rent uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Uwzględnieniu podlegają również przychody uzyskiwane przez osoby wyłączone z obowiązku ubezpieczenia ze względu na ustalone prawo do emerytury lub renty lub wykonujące działalność niepodlegającą obowiązkowi ubezpieczenia w sytuacji, w której podlegają temu obowiązkowi z innego tytułu. Oznacza to, że świadczenie emerytalno-rentowe podlega także zawieszeniu, gdy osoba uprawniona np. do renty osiąga przychód z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, niezależnie od tego, czy opłaca składki na te ubezpieczenia, czy też ich nie opłaca z uwagi na to, że ma ustalone prawo do świadczenia lub też jest objęta ubezpieczeniami z innych tytułów.