Darowizny na budowę domu do majątku osobistego, jak rozliczyć przy podziale majątku?

Podział majątku i zwrot nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka

Podstawę prawną dla przedstawionego zagadnienia stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.). Zgodnie z treścią art. 45 § 1 K.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Roszczenia współwłaścicieli z tytułu dokonanych nakładów na rzecz wspólną sąd rozstrzyga wyłącznie na żądanie, nigdy z urzędu. Roszczenie to powinno zostać zgłoszone w toku postępowania w sposób sformalizowany, a mianowicie należy określić, jakie konkretnie nakłady mają zostać rozliczone. Na współwłaścicielu zgłaszającym to roszczenie spoczywa także ciężar dowodu faktu, że nakłady zostały poczynione na rzeczy wspólnej oraz to współwłaściciel zgłaszający wniosek o rozliczenie nakładów powinien wykazać ich wartość.

W doktrynie i w orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że sąd orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny tylko na wniosek (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II CKN 395/97, LEX nr 50532), a domagający się ich zwrotu zobowiązany jest dokładnie określić te żądania, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 K.p.c. Stosownie zaś do art. 321 § 1 K.p.c. w zw. z art. 13 § 2 K.p.c. – żądaniami tymi sąd jest związany (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r., I CSK 323/11, LEX nr 1164719).

Orzekanie w przedmiocie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny odbiega od istoty postępowania nieprocesowego, gdyż podlega rygorowi art. 6 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym to strona, która z danego faktu wywodzi skutki prawne, ma przedstawić dowody na ich poparcie.

Ustanie wspólności ustawowej i wspólność w częściach ułamkowych

Należy zauważyć, że po ustaniu wspólności ustawowej między małżonkami istnieje wspólność w częściach ułamkowych, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności ułamkowej, w tym art. 207 K.c. określający m.in. zakres ponoszenia przez współwłaścicieli wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną według wielkości udziałów, jeżeli współwłaściciele w tym przedmiocie nie dokonają odmiennych ustaleń.

Wartość Pani nakładu oblicza się w ten sposób, iż wycenie podlega nieruchomość wraz z domem i wylicza się, jaki procent wartości stanowi Pani nakład. Pozwala to na utrzymanie wartości nakładu stosownie do zmian wynikających ze wzrostu inflacji. Jeżeli dom zostanie przyznany Pani, będzie Pani mogła dochodzić zwrotu połowy wartości nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny.

Postępowanie o podział majątku małżonków

W toku postępowania o podział majątku sąd dokonuje wyceny wartości całego majątku według cen aktualnych a stanu na dzień ustania wspólności ustawowej. Dom oczywiście stanowi składnik majątku wspólnego zgodnie z zasadą – wszystko, co trwale jest związane z gruntem, stanowi własność właściciela gruntu. Pani musi wykazać nie tylko fakt otrzymania darowizny, ale także fakt wydatkowania środków z darowizny na majątek wspólny. Tutaj zapewne zaistnieje potrzeba powołania dowodu z zeznań świadków, faktur, przelewów bankowych.