Darowizny dla brata a zachowek po śmierci rodziców

Prawo do zachowku

Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.

Zachowek należy się zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Prawo do zachowku służy zatem tylko tym osobom z kręgu potencjalnie uprawnionych, które w konkretnym wypadku byłyby powołane do spadku z ustawy, a więc w przypadku śmierci rodziców są to dzieci, a więc Pani i brat. Roszczenie o zachowek jest zwykłą wierzytelnością pieniężną, do której stosuje się przepisy o takich wierzytelnościach. Jest to wierzytelność pieniężna sensu stricto, tzn. ma taki charakter od początku (np. wyrok SN z 25.6.2015 r., sygn. akt III CSK 375/14).

Przedawnienie roszczenia o zachowek

Roszczenie o zachowek jest dziedziczne według szczególnych reguł. Zgodnie natomiast z treścią art. 1007 § 1 „roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu”.

Zgodnie natomiast z § 2 powyższej regulacji – co najistotniejsze w Pani przypadku, „roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku”.

Zgodnie z art. 1007 § 2 „roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku”. Ustawodawca uzależnia początek biegu terminu przedawnienia od otwarcia spadku, a zatem okoliczności całkowicie obiektywnej, niezależnej od zainteresowanych stron. Nie ma znaczenia, czy uprawniony dowiedział się o otwarciu spadku, czy wie o swoim uprawnieniu i o osobie zobowiązanej. Nie ma znaczenia, czy uprawniony wie o darowiźnie. Nie ma znaczenia, czy spadkodawca pozostawił testament. W każdym wypadku przedawnienie roszczenia przeciw obdarowanemu biegnie od otwarcia spadku.

Zgodnie natomiast z art. 924 „spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy”.

Jak trafnie wskazał SN w uchwale z 10.10.2013 r. (sygn. akt III CZP 53/13), „złożenie przez uprawnionego do zachowku wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy przerywa bieg terminu przedawnienia jego roszczenia o zachowek należny od spadkobiercy ustawowego”.

Wszczęcie postępowania spadkowego – przerwanie biegu przedawnienia

Natomiast w wyroku z 11.2.2015 r. (sygn. akt I CSK 753/13) SN wskazał, że „art. 1007 KC, dotyczący przedawnienia roszczenia o zachowek, nie reguluje odrębnie sytuacji, gdy roszczenia tego dochodzi spadkobierca ustawowy przeciwko innemu spadkobiercy ustawowemu powołanemu do spadku”. Z uwagi na powyższe, jeżeli nie wszczynali Państwo żadnego postępowania spadkowego – ani po mamie, ani po tacie, to proponuję zacząć od niniejszego, bowiem to przerywa bieg przedawnienia, tak wskazał SN z dnia 10 października 2013 r., sygn. akt III CZP 53/13.

Okres 5 lat biegnie więc wtedy od początku – wystarczający jest jedynie złożenie do Sądu rejonowego ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego wniosku do sądu.

Co do zasady więc termin ubiegania się o zachowek po pierwszym rodzicu minął z chwilą otwarcia spadku – a więc jego śmierci liczony jako okres 5 lat, jednak proponuję złożyć niniejsze postępowanie, bowiem przedawnienie rozpatrywane jest przez sąd jedynie na zarzut obowiązanego. Nic nie stoi także na przeszkodzie, aby skierowała Pani do brata wezwanie do zapłaty zachowku po rodzicach – jak wskazałam bowiem, przedawnienie rozpatrywane jest jedynie na zarzut obowiązanego, a więc może dojdą Państwo do porozumienia pozasądowo.