Darowizna między córką a matką• Autor: Anna Sochaj-Majewska |
Wiekowa pani chce przekazać swojej córce pieniądze będące wynagrodzeniem jej za kilkudziesięcioletnią opiekę sprawowaną nad wiekową panią i jej mężem. W jaki sposób (jeżeli to prawnie możliwe) należy przekazać te pieniądze, aby uniknąć opodatkowania, jak również skutecznie zabezpieczyć osobę obdarowaną przed ewentualnym podważeniem decyzji wiekowej pani ze strony rodzeństwa osoby obdarowanej. Jakie ewentualne dokumenty i gdzie należy złożyć, podpisać? |
|
Darowizny w kręgu najbliższej rodziny a podatekZ punktu widzenia przepisów prawa podatkowego, wszystkie darowizny dokonane przez matkę na rzecz córki (zstępnej) korzystają od dnia 1 stycznia 2007 r. z pełnego zwolnienia podatkowego, bez względu na to, czy są to darowizny rzeczowe czy pieniężne. Darowizny w kręgu najbliższej rodziny są w całości wolne od podatku, jednak po spełnieniu warunków określonych w ustawie. Jak wynika z treści przepisu art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.), zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych (także własności środków pieniężnych – przyp. aut.) przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy w przypadku darowiznyObowiązek podatkowy w przypadku umowy darowizny, która nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności (a taką darowizną jest darowizna środków pieniężnych) powstaje z chwilą spełnienia przez darczyńcę przyrzeczonego świadczenia (art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy). Aby darowizna niezależnie od kwoty korzystała ze zwolnienia, musi Pani złożyć w urzędzie skarbowym przed upływem pół roku zgłoszenie nabycia (formularz SD-Z2) oraz udokumentować otrzymanie środków pieniężnych na swój rachunek bankowy, rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym (art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy). Darczyńca zatem nie może przekazać środków w gotówce, „z rąk do rąk”. Kluczowy dla skorzystania ze zwolnienia podatkowego jest termin półroczny na dokonanie zgłoszenia nabycia, liczony od chwili przekazania środków na rzecz obdarowanego. Uchybienie temu terminowi prawa materialnego pociąga za sobą trwałą utratę prawa do zwolnienia, bez względu na to, jakie okoliczności po stronie podatnika to spowodowały (choroba, nieznajomość prawa, niewiedza, wypadek losowy etc.). Jeśli zgłoszenie nie zostanie dokonane, darowizna będzie opodatkowana wedle reguł obowiązujących dla pierwszej grupy podatkowej, czyli ponad kwotę wolną od podatku, która aktualnie wynosi 9637 zł (art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy). Zabezpieczenie obdarowanej córki przed roszczeniami pozostałego rodzeństwaIstnieją dwie możliwości „zabezpieczenia” obdarowanej przed skutecznym zgłoszeniem w stosunku do niej przez pozostałe rodzeństwo (przyszłych spadkobierców ustawowych spadku po matce) roszczeń o zachowek. Pierwsza możliwość wynika z upływu czasu i w istocie jest niezależna od woli wszystkich zainteresowanych. Jak stanowi przepis art. 994 § 1 Kodeksu cywilnego, przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Jeżeli od czasu dokonania na Pani rzecz darowizny (załóżmy, że w roku 2013) do dnia otwarcia spadku po matce, czyli do dnia jej śmierci (art. 924 K.c.) upłynie więcej jak 10 lat, uczyniona darowizna pieniężna nie będzie stanowić podstawy do obliczania ewentualnego zachowku i rodzeństwo nie będzie mogło domagać się zapłaty wskazując, że ich kosztem otrzymała Pani środki pieniężne od matki. Jeśli jednak otwarcie spadku nastąpi przed upływem dziesięciu lat od dnia dokonania darowizny, podstawą obliczenia zachowku dla rodzeństwa będzie wartość tej darowizny. Sporządzenie testamentu przez spadkodawczynię z wydziedziczeniem dzieciDrugą możliwością, wartą rozważenia, jeśli przewidywalna statystyczna długość życia matki nie sięga roku 2023, jest sporządzenie testamentu przez spadkodawczynię, najlepiej w formie notarialnej (taki testament zdecydowanie trudniej podważyć), w którym wydziedziczy ona pozostałe swoje dzieci, jeśli oczywiście są ku temu powody. W treści testamentu Pani pozostałe rodzeństwo oraz ewentualne ich żyjące w chwili sporządzania testamentu dzieci (wnuki spadkodawcy) powinny zostać wydziedziczone, zaś przyczyna wydziedziczenia w stosunku do każdej z osób powinna w sposób jasny i nie budzący wątpliwości wynikać z testamentu (art. 1009 K.c.), oczywiście powinna być ona prawdziwa. Pozbawienie dzieci prawa do zachowkuJak stanowi przepis art. 1008 K.c., spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka oraz rodziców prawa do zachowku (wydziedziczenie, łac. exheredatio), jeżeli uprawniony do zachowku: 1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; 2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. nie odwiedza w chorobie, nie wspiera w trudach życia, unika kontaktów, trwa w wieloletnim stanie konfliktu – przyp. aut.). Testament notarialnyTestament notarialny (art. 950 K.c.) jest o tyle bezpieczniejszy, że jego oryginał zostaje zdeponowany w kancelarii notarialnej i nie ma możliwości jego zniszczenia, przerobienia etc., a spadkodawca otrzymuje wypis aktu notarialnego w dowolnej ilości. Po otwarciu spadku, czyli po śmierci spadkodawcy, notariusz składa testament w sądzie, w toku postępowania spadkowego lub potwierdza nabycie spadku we własnym zakresie, wedle wyboru spadkobierców, w formie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Jeśli Pani matka chciałaby pozostawić formalne dziedziczenie po sobie zasadom ustawowym (w pierwszej kolejności dzieciom i małżonkowi), nawet jeśli nie zostawi po sobie żadnego majątku, treścią jej ostatniej woli może być wyłącznie rozrządzenie o wydziedziczeniu. Zwracam jednak uwagę, iż jeśli przyczyna wydziedziczenia nie będzie prawdziwa, a w toku procesu o zachowek rodzeństwu uda się wykazać, że matka podała przyczynę fikcyjną to będą mieć prawo do zachowku, czyli do połowy tego, co każde z nich by otrzymało, gdyby dziedziczyło określony majątek po swojej matce (art. 991 § 1 K.c.). Nie będzie wówczas możliwości uniknięcia zaspokojenia ich roszczeń (przy założeniu otwarcia spadku przed upływem 10 lat od czasu dokonania darowizny), wyłączając przedawnienie, które działa na korzyść dłużnika. Roszczenia o zachowek uprawnieni będą mogli dochodzić w ciągu pięciu lat od dnia otwarcia spadku lub od dnia ogłoszenia testamentu (art. 1007 K.c.).
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online O autorze: Anna Sochaj-Majewska Radca prawny z wieloletnim doświadczeniem, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie podatkowym, administracyjnym, prawie spółek handlowych, a także w problematyce dotacji unijnych. Udziela porad prawnych również z zakresu prawa Unii Europejskiej. Wiedzę prawniczą łączy ze znajomością analizy finansowej, dysponuje także uprawnieniami samodzielnego księgowego. |
|
Zapytaj prawnika
Najnowsze pytania w dziale