Przepisanie mieszkania na jedno z dzieci a zachowek

Przepisanie mieszkania na syna z pominięciem reszty dzieci

Nie ma przeszkód, aby rodzice przepisali na Pana przedmiotowe mieszkanie, czy to w formie darowizny, czy też powołania w testamencie. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu – tak jak prawo odrębnej własności – podlega dziedziczeniu i wolno nim rozporządzać.

Niemniej nawet jeśli otrzyma Pan mieszkanie – czy to w drodze darowizny, czy to w drodze powołania do spadku – z pominięciem rodzeństwa, może Pan nie uniknąć obowiązku zapłaty zachowku, który przysługuje dzieciom (w razie ich braku – wnukom) i małżonkowi pozostającemu przy życiu.

Obowiązek zapłaty zachowku po otrzymanej darowiźnie lub spadku

Stosownie do art. 991 Kodeksu cywilnego każdemu rodzeństwu należy się połowa wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci darowizny uczynionej przez spadkodawcę, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu.

Zasadą jest bowiem, że przy obliczaniu zachowku dolicza się do majątku spadkowego darowizny czynione na rzecz osób uprawnionych do spadku lub zachowku, bez względu na czas ich dokonania.

Nie ma znaczenia to, że wartość darowizny przewyższa majątek spadkowy, czy też to, że majątku spadkowego w ogóle nie ma. W takim wypadku podstawą obliczenia zachowku będzie wartość darowizn uczynionych przez spadkodawcę. Przy określeniu wartości darowizny uwzględnia się ceny obowiązujące w chwili orzekania o zachowku. Darowizny zalicza się nawet wtedy, gdy ich przedmiot został zużyty lub utracony.

Roszczenie o zachowek

Roszczenie o zachowek jest żądaniem o zapłatę stosownej kwoty pieniężnej, tj. odpowiadającej połowie jego udziału spadkowego. W jaki sposób określa się udział spadkowy, wskazuje art. 931 Kodeksu cywilnego, w myśl którego w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku.

Należy pamiętać, że udziały w majątku wspólnym małżonków są równe, toteż w razie śmierci jednego z rodziców majątkiem spadkowym będzie 1/2 ich majątku wspólnego, gdyż druga połowa pozostaje we władaniu małżonka żyjącego.

Czy jest możliwość pozbawienia uprawnionych zachowku?

Swoistym wyjściem z sytuacji jest art. 1008 Kodeksu cywilnego, który przewiduje możliwość pozbawienia uprawnionych zachowku, tzn. wydziedziczenia, jeżeli uprawniony:

1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; może tu chodzić o następujące sytuacje:
   • czynienie wbrew woli spadkobiercy,
   • alkoholizm,
   • utrzymywanie się z nielegalnych źródeł,
   • narkomania,
   • zaniedbywanie własnej rodziny i obarczanie spadkodawcy ciężarem jej utrzymania;
2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Od czego zależy skuteczność wydziedziczenia?

Jednakże dla skuteczności pozbawienia rodzeństwa zachowku Pana rodzice musieliby w swoim testamencie (swoich testamentach) pozbawić ich wyraźnie zachowku i wskazać jedną z wyżej wymienionych przyczyn. Skuteczność wydziedziczenia zależy więc od:

• dokonania go w ważnym testamencie; nieważność testamentu pociąga za sobą także nieważność wydziedziczenia;
• dokonania go z jednej przyczyn wymienionych w punktach od 1 do 3; wydziedziczenie z innej przyczyny jest nieważne;
• nieprzebaczenia przez spadkodawcę osobie uprawnionej do zachowku.

Wydziedziczenie pociąga za sobą utratę stanowiska spadkobiercy ustawowego, a ponadto uprawnienia do żądania określonej sumy tytułem zachowku.

Niemniej musi Pan pamiętać, że udział spadkowy wydziedziczonego przypada jego dzieciom, tzn. dzieci wydziedziczonego rodzeństwa będą mogły dochodzić zachowku.

Dochodzenie zachowku jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem.