Darowizna samochodu wykorzystywanego w działalności

Wspólność majątkowa i jej składniki

W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków”.

„Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875)”.

Ustrój wspólności ustawowej obejmujący dorobek obojga małżonków, ukształtowany został przez ustawodawcę jako wspólność łączna, bezudziałowa. Wspólność ta charakteryzuje się tym, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą zatem rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością – art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Wspólny samochód małżonków

Zgodnie z art. 341 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka”.

Zakupiony w trakcie małżeństwa i wykorzystywany w działalności jednego małżonka pojazd stanowi zatem przedmiot objęty wspólnością majątkową.

Cechą charakterystyczną wspólności majątkowej jest to, że ma ona charakter bezudziałowy, co oznacza, że każdy z małżonków ma pełne prawo własności do każdego składnika majątku (nie wyodrębnia się w tym przypadku udziałów).

Kluczowe znaczenie ma tutaj art. 8 ust. 1 ustawy PIT, który podaje, że p„rzychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału). W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe”.

Na gruncie prawa cywilnego do nabycia samochodu do majątku wspólnego doszło zatem w momencie zakupu.

Zgodnie z art. 22g ust. 11 ustawy PIT „w razie gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku; zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie”.

Oznacza to, że podatnik może w całości wykorzystywać składnik majątku objęty wspólnością małżeńską we własnej działalności gospodarczej, co jednak nie zmienia faktu, że taki składnik stanowi współwłasność małżeńską.

Darowizny w małżeństwie

Zgodnie z art. 888 Kodeksu cywilnego umowa darowizny jest czynnością prawną rozporządzającą, która prowadzi do przeniesienia własności. Skoro zatem składniki majątku objęte są współwłasnością łączną małżonków, to w ramach wspólności nie jest możliwe dokonanie darowizny, ponieważ każdy z małżonków już jest właścicielem danego składnika w 100%.

Możliwe jest natomiast dokonanie darowizny składnika majątku z majątku wspólnego do majątku osobistego jednego z małżonków.

Tak przykładowo Pismo z dnia 2.02.2021 r., wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0111-KDIB2-2.4015.103.2020.1.MZ, Skutki podatkowe darowizny środków pieniężnych z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego męża:

„Skoro zatem środki pieniężne w chwili dokonania darowizny znajdowały się na rachunku firmowym wchodzącym, jak całość majątku przedsiębiorstwa, do majątku wspólnego Wnioskodawcy i jego żony i zostały przekazane przelewem na rachunek założony przez Wnioskodawcę na jego imię, to zachodzą przesłanki zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zatem, w sytuacji gdy Wnioskodawca dokona zgłoszenia na formularzu SD-Z2 nabycia otrzymanych w darowiźnie od żony środków pieniężnych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, Wnioskodawca będzie mógł skorzystać z prawa do zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ust. 1 ustawy podatku od spadków i darowizn od przedmiotowej darowizny.

Wnioskodawca twierdzi, że przy spełnieniu powyższych warunków połowa kwoty objętej umową darowizny winna być wykazana w deklaracji SD-Z2, przy czym będzie ona objęta zwolnieniem od podatku na podstawie ww. przepisu. Nie jest zdaniem Wnioskodawcy właściwe potraktowanie całej kwoty objętej umową darowizny jako podlegającej opodatkowaniu, skoro Wnioskodawca był przed zawarciem przedmiotowej umowy jej współwłaścicielem. Wprawdzie małżeńska wspólność majątkowa ma charakter łączny, a nie ułamkowy, jednak ze względu na fakt, że współwłaścicielem całej kwoty objętej umową darowizny Wnioskodawca był na równych prawach z żoną, wykazanie tej całej kwoty jako podlegającej opodatkowaniu nie odzwierciedlałoby istoty umowy, gdyż wskazywałoby na dwukrotnie wyższe niż w rzeczywistości przysporzenie majątkowe na jego rzecz. Przy tym istotne jest, że niezależnie od wysokości tej kwoty uznanej jako darowizna (całość czy jej połowa), kwota ta i tak będzie w całości zwolniona od podatku na podstawie ww. przepisu.

Odnosząc się do powyższego stanowiska Wnioskodawcy, należy stwierdzić, że mając na uwadze charakter wspólności majątkowej istniejącej między małżonkami, a w szczególności zasadę wyrażoną w art. 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, Wnioskodawca składając na formularzu SD-Z2 zgłoszenie nabycia otrzymanych w darowiźnie od żony środków pieniężnych (otrzymanych z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego Wnioskodawcy), winien w tym zgłoszeniu w części G, w poz. 82 wykazać połowę kwoty darowizny.”

W konsekwencji możliwe jest przesunięcie samochodu z majątku wspólnego do majątku osobistego małżonka. W takim przypadku darowizna będzie zwolniona od podatku od darowizny pod warunkiem, że małżonek złoży zgłoszenie SD-Z2 w terminie 6 miesięcy licząc od dnia darowizny. Przy czym w zgłoszeniu wykazuje połowę wartości samochodu (ponieważ drugą połowę nabył w momencie zakupu auta od majątku wspólnego).

Darowizna na rzecz dzieci

Inaczej natomiast w przypadku dokonania darowizny na rzecz dzieci.

Otóż w myśl art. 36 § 1–2 Kodeksu rodzinnego oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

Jak zatem widać, każdy z małżonków ma prawo do samodzielnego zarządu całym majątkiem wspólnym przy czym w pewnym przypadkach wymagana jest zgoda drugiego małżonka. W myśl art. 37 § 1 pkt 4 zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Decyzja męża i żony

W dalszej części art. 37 czytamy, że ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. W świetle tych regulacji możliwe jest zatem, aby tylko jeden z małżonków był stroną umowy darowizny, ale dla ważności takiej umowy drugi małżonek musi wyrazić pisemną zgodę.

Stanowisko to potwierdza m.in. interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 09.11.2017r., nr 0111-KDIB4.4015.158.2017.2.PB:

„Dla zastosowania zwolnienia pozostaje bez wpływu fakt, że właścicielami darowanego lokalu mieszkalnego są córka Wnioskodawczyni i jej mąż. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682), zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. W art. 37 § 4 ww. Kodeksu ustawodawca postanowił, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Jednakże, co wynika z § 2 omawianego przepisu, ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności drugiego małżonka, w przypadku gdy jej przedmiotem są środki objęte wspólnością majątkową. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną umową darowizny. Skoro w analizowanej we wniosku sytuacji darczyńcą jest tylko córka Wnioskodawczyni, to nabycie lokalu mieszkalnego tytułem tejże darowizny korzysta ze zwolnienia z opodatkowania. Wnioskodawczyni nie będzie więc zobowiązana do płacenia podatku od spadków i darowizn z tego tytułu”.

W rezultacie przedmiot objęty wspólnością małżeńską może zostać podarowany w oparciu umowę darowizny, w której stroną jest tylko jeden z małżonków. W takim przypadku wymagana jest zgoda drugiego małżonka.

Dziecko w takim przypadku składa jeden druk SD-Z2, wykazując całą wartość nabytego w drodze darowizny pojazdu (w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia otrzymania darowizny).

Końcowo należy wskazać, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT darowizna nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Darowizna pojazdu firmowego nie generuje zatem przychodu w podatku PIT, jak również nie obliguje do dokonania korekty uprzednio odliczonych odpisów amortyzacyjnych od pojazdu.