Darowizna przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką

Czy darowizna dokonana przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej będzie nieskuteczna?

Co do zasady, w sprawach inaczej nieuregulowanych w art. 491 ze zn. 1 i nast. Prawa upadłościowego (upadłość konsumencka) stosuje się przepisy dotyczące upadłości w ogólności.

W nauce prawa podkreśla się, że do upadłości konsumenckiej znajdują zastosowanie wprost przepisy regulujące bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego (art. 127 ust. 1-3, art. 128 ust. 1, art. 130-134) [tak:. S. Gurgul, Prawo upadłościowe. Komentarz].

Darowizny dotyczy dokładnie art. 127 Prawa upadłościowego.

W myśl ust. 1 tego przepisu bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

Dokonanie darowizny wcześniej niż rok przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką

Pani dokonała darowizny, czyli czynności nieodpłatnej w 2015 r. Ważne jest natomiast, kiedy Pani złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości, a nie to, kiedy sąd tę upadłość ogłosił. Pani go złożyła w styczniu, a więc darowizna została dokonana wcześniej niż rok przed złożeniem wniosku i art. 127 Prawa upadłościowego nie będzie miał do niej zastosowania. Innymi słowy bezskuteczność nie nastąpi z mocy prawa, tak jak to przewiduje wspomniany przepis.

Natomiast art. 131 stanowi, że w sprawach nieuregulowanych przepisami art. 127-130a do zaskarżenia czynności prawnych upadłego, dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli, przepisy art. 132-134 oraz przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w przypadku niewypłacalności dłużnika stosuje się odpowiednio.

Dokonanie czynności prawnej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli

Chodzi tu o klasyczną skargą paulińską, a więc stwierdzenie bezskuteczności umowy w wyniku powództwa syndyka. Generalnie w przypadku darowizny jest to bardzo prosta sprawa i czas na dochodzenie roszczeń to 5 lat wstecz, ale nie dalej niż 2 lata od dnia ogłoszenia upadłości. Art. 528 Kodeksu cywilnego mówi, że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Tak więc wszystkie przesłanki do skargi paulińskiej zostałyby spełnione.

Wspomniała Pani jednak, że ta nieruchomość była obciążona bardzo dużą hipoteką, a jeśli tak (hipoteka ta była wyższa niż wartość nieruchomości), to zgodnie z orzecznictwem sądu nie doszło do spełnienia podstawowej przesłanki skargi paulińskiej – pokrzywdzenia wierzycieli, bo i tak całość pieniędzy, np. ze sprzedaży tej nieruchomości, trafiłaby do wierzyciela hipotecznego, stąd żaden inny wierzyciel nie ucierpiał.

Jak stanowi art. 336 ust. 1 Prawa upadłościowego – sumy uzyskane z likwidacji rzeczy, wierzytelności i praw obciążonych hipoteką przeznacza się na zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone na tych rzeczach lub prawach, z zachowaniem przepisów ustawy. Kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do funduszów masy upadłości. Tak więc pozostali wierzyciele i tak nie ucierpieli.

Moim zdaniem syndyk raczej nie będzie widział przesłanek do wytoczenia ze skargą paulińską w odniesieniu do dokonanej darowizny.

Opis sprawy z marca 2017 r.