Darowizna gospodarstwa a sprzedaż ziemi, jak można temu zapobiec?

Warunki odwołania darowizny

Zgodnie z art. 898 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie”. Zatem odwołując, należy wykazać i udowodnić, co jest bardzo trudne, rażącą niewdzięczność obdarowanego względem darczyńcy, czyli Pana brata względem Waszych rodziców.

Czym jest rażąca niewdzięczność obdarowanego?

Przepis art. 898 § 1 K.c. nie precyzuje pojęcia rażącej niewdzięczności i nie zawiera wskazówek, za pomocą których można byłoby sformułować jakieś generalne elementy tej niewdzięczności. W doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie się obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę (wyr. SN z 7.5.2003 r., IV CKN 115/01, Legalis). O tym, czy zachodzi rażąca niewdzięczność, decydują więc okoliczności konkretnej sprawy. Nie ulega wątpliwości, że do takich zachowań należy zaliczyć popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy, gdzie zachowanie obdarowanego cechować będzie znaczne nasilenie złej woli. W doktrynie wskazuje się też, że o rażącej niewdzięczności można mówić w wypadku odmowy pomocy w chorobie, rozpowszechniania uwłaczających informacji o darczyńcy, pobicia, znieważenia itp.

W tej sprawie jest jeszcze jeden problem – rodzice Pańscy, jako darczyńcy, nie mogą już cofnąć darowizny względem swojego syna, a Pańskiego brata, albowiem on dokonał już dalszej darowizny, zatem brak jest przedmiotu do cofnięcia. Jednocześnie Pana brat mógłby cofnąć darowiznę, jeżeli wykazałby takąż niewdzięczność swoje syna.

Roczny termin na odwołanie darowizny, jak go należy liczyć?

Ponadto darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego (art. 899 § 3 K.c.). W razie gdy rażąco niewdzięczne zachowanie ma charakter ciągły (dotyczy to zwłaszcza zaniechania), termin roczny należy liczyć od chwili, w której stan rażąco niewdzięcznego zachowania ustał (post. SN z 29.10.2019 r., IV CSK 256/19, Legalis). W razie powtarzających się nagannych zachowań obdarowanego, z których każde może być traktowane jako rażąca niewdzięczność, roczny termin określony w art. 899 § 3 K.c. należy liczyć w odniesieniu do każdego z nich z osobna (post. SN z 7.3.2024 r., I CSK 6763/22, Legalis).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141

2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 115/01, Legalis.

3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 256/19, Legalis

4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2024 r., I CSK 6763/22, Legalis