Czynność prawna – czy można ją uznać za nieważną?

Kiedy czynność prawna może być uznana za nieważną?

Kodeks cywilny wymienia sytuacje, w jakich dana czynność prawna może być uznana za nieważną. Sytuacje te stanowią katalog zamknięty:

„Art. 82. Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Art. 83. § 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Art. 84. § 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Art. 86. § 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

Art. 87. Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe” (art. 82-87 Kodeksu cywilnego).

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli

Należy wskazać, że z przepisów ogólnych Kodeksu cywilnego wynika co prawda, iż można uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli (także wyrażonego w formie aktu notarialnego), lecz jedynie w sytuacji gdy podpisująca akt notarialny osoba była w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji, złożyła oświadczenie drugiej stronie dla pozoru lub pod wpływem bezprawnej groźby.

Jeżeli Pan chciałby unieważnić akt notarialny dotyczący podziału majątku, musiałby Pan wykazać w sądzie błędy oświadczenia woli, takie jak np. groźba albo brak świadomości lub swobody w podejmowaniu tej decyzji. Niemniej jednak jest to trudne, bo podpisując się w akcie notarialnym – zgodził się Pan na dokonanie podziału w taki właśnie sposób.