Czy uczelnia może odebrać tytuł magistra?

Pan Marek napisał do nas, gdyż uczelnia, którą ukończył przed 6 laty z tytułem magistra, wszczęła postępowanie sprawdzające co do oryginalności jego pracy magisterskiej. Być może jego praca magisterska zostanie uznana za plagiat. Pan Marek pyta, czy uczelnia może mu odebrać tytuł magistra. Nie ukrywa, że wyższe wykształcenie dało mu awans i znaczącą podwyżkę. Pan Marek chciałby też wiedzieć, czy może odpowiadać z art. 286 Kodeksu karnego.

Kiedy organ administracyjny może stwierdzić nieważność postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego?

Zgodnie z art. 193 ustawy o szkolnictwie wyższym organ właściwy, w drodze decyzji, stwierdza nieważność postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego, jeżeli w pracy stanowiącej podstawę nadania tytułu zawodowego osoba ubiegająca się o ten tytuł przypisała sobie autorstwo istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego.

Zgodnie z art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego „organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa”.

Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.

Czy tytuł magistra zostanie odebrany w sytuacji stwierdzenia że praca magisterska jest plagiatem?

Podsumowując tę część nurtującego pana Marka zagadnienia: wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa dotyczy organu, a nie podmiotu, w którego interesie owa decyzja jest wydawana. Słowem, to, że pan Marek napisał pracę będącą plagiatem, nie znaczy, że nadając mu tytuł, naruszono rażąco prawo. Wobec czego może się zdarzyć, że tytuł magistra nie zostanie mu odebrany.

Zarzut oszustwa

Gdyby jednak tak się stało, to powstaje pytaniem, czy zastosowanie znajdzie art. 286 Kodeksu karnego dotyczący czynu oszustwa. Zgodnie z tym przepisem:

„§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. 

§ 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Przesłanki czynu przestępczego oszustwa

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2007 r. (sygn. akt V KK 384/06) sposób działania sprawcy oszustwa względem innej osoby może zatem polegać na: wprowadzeniu jej w błąd poprzez wywołanie u niej wyobrażenia o istniejącej (nie przyszłej) rzeczywistości, która jest w istocie inna niż przedstawia jej sprawca; wyzyskaniu błędu pokrzywdzonego, tj. jego subiektywnego wyobrażenia o rzeczywistości, która jest w istocie odmienna i o czym sprawca wie.

Podkreślenia wymaga fakt, że wprowadzenie w błąd może mieć postać zarówno działania, gdy sprawca przedstawia pokrzywdzonemu nieprawdziwe informacje dotyczące jego samego – na przykład tytuł, którego nie posiada w rzeczywistości, jak i zaniechania, gdy sprawca nie informuje pokrzywdzonego na przykład o tym, że nie ma prawa do posługiwania się tytułem.

Dalej Sąd Najwyższy stwierdził, że oszustwo jest przestępstwem kierunkowym, gdyż warunkiem odpowiedzialności jest działanie czy zaniechanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Zamiar bezpośredni o szczególnym zabarwieniu związanym z celem działania sprawcy oznacza, że elementy przedmiotowe oszustwa muszą mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. Sprawca oszustwa nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć użyć w tym celu określonego sposobu działania czy zaniechania. W związku z tym do przestępstwa oszustwa nie dochodzi zarówno wtedy, jeżeli jeden z przedstawionych elementów nie jest objęty świadomością sprawcy, jak i wówczas, jeżeli któregoś z nich sprawca nie chce, lecz tylko się godzi.

W mojej ocenie, nawet jeśli pan Marek miał świadomość, że jego praca magisterska nie była napisana samodzielnie, to nie oznacza jeszcze, że chciał użyć uzyskanego tytułu do osiągnięcia korzyści majątkowej. Ponadto pan Marek zawsze może się bronić tym, że do niedawna nie miał świadomości, że praca jest plagiatem i że uczelnia zechce mu odebrać tytuł.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - Dz.U. 1960 nr 30 poz. 168
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2007 r., sygn. akt V KK 384/06