Czy prezes spółki z o.o. może być karany?

Kto może zostać prezesem rady nadzorczej?

Zgodnie z art. 18 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.):

„§ 1. Członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

§ 2. Nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 ustawy.

§ 3. Zakaz, o którym mowa w § 2, ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary.

§ 4. W terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku, o którym mowa w § 2, skazany może złożyć wniosek do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to przestępstw popełnionych umyślnie. Sąd rozstrzyga o wniosku, wydając postanowienie”.

 Pełnienie funkcji prezesa zarządu w spółce z o.o. mimo skazania prawomocnym wyrokiem sądu

Z opisanego stanu faktycznego wynika, że pełni Pan funkcję prezesa zarządu w spółce z o.o., mimo że był Pan karany (skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo zniszczenia mienia).

Warto w tym miejscu przytoczyć tezę wyroku Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2008 r. (IV CSK 356/07, Lex Nr 369703), zgodnie z którą: „ustanowienie pełnomocnika procesowego przez prezesa jednoosobowego zarządu spółki z o.o., objętego ustawowym zakazem pełnienia tej funkcji (art. 18 § 2), jest nieskuteczne”. Jak podkreślił SN w uzasadnieniu przedmiotowego wyroku, zgodnie z art. 201 § 1 zarząd prowadzi sprawy spółki z o.o. i ją reprezentuje, ale skoro uprawniona do sprawowania tej funkcji jest tylko osoba fizyczna, to może ona skutecznie to czynić tylko wtedy, gdy nie utraciła zdolności do pełnienia tych obowiązków. Nie posiadając takich uprawnień, nie może skutecznie reprezentować spółki. Osoby prawne dokonują bowiem czynności procesowych przez swoje organy uprawnione do działania w ich imieniu (art. 67 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego – dalej K.p.c.), czyli osoby mające zdolność do sprawowania funkcji w danym organie (zob. A. Michór, W sprawie skutków naruszenia art. 18 § 2-3 k.s.h., Rejent 2010, nr 2, s. 49 i n.; A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do Kodeksu spółek handlowych, LEX/el 2013).

Zatem oznacza to, że wedle poglądu orzecznictwa wszelkie dokonywane przez Pana czynności jako prezes zarządu spółki z o.o. są nieważne, ponieważ w ogóle nie ma Pan uprawnień do zajmowania takiego stanowiska (niezależnie od tego, czy KRS odrzucił Pana wniosek, czy też nie). Sąd z urzędu może zatem ustanowić kuratora.

Ustanowienie kuratora osoby prawnej

Zgodnie z art. 42 Kodeksu cywilnego (K.c.):

„§ 1. Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora.

§ 2. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację”.

Sądem miejscowo właściwym jest sąd rejestrowy, w którego okręgu osoba prawna ma lub miała ostatnią siedzibę. Siedzibą osoby prawnej jest – jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowią inaczej – miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający (art. 41 K.c.).

Kuratora, o którym mowa w art. 42 § 1 K.c., powołuje (z urzędu lub na wniosek) sąd rejestrowy na podstawie art. 603 K.p.c., a zatem w postępowaniu nieprocesowym. Przepisy tego postępowania nie regulują wprost dalszych zagadnień z tym związanych.

Sąd rejestrowy nie działa jako sąd opiekuńczy, ale do art. 603 K.p.c. należy przenieść te immanentne dla sądu opiekuńczego rozwiązania, które powinny znajdować zastosowanie w sprawach o ustanowienie kuratora dla osoby prawnej, tj. możliwość wszczęcia postępowania z urzędu oraz natychmiastową wykonalność postanowienia (uzasadnienie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 45).

Zatem skoro de facto w składzie organów zachodzą braki uniemożliwiające ich działanie, to sąd winien wszcząć z urzędu postępowanie o ustanowienie kuratora, który powinien powołać organy spółki, ponieważ moim zdaniem Pan w tej chwili w ogóle nie może sprawować tej funkcji.

Ubieganie się przez skazanego o zwolnienie z zakazu zajmowania stanowiska członka zarządu

Proszę pamiętać, że możliwe jest ubieganie się przez skazanego o zwolnienie z zakazu lub o skrócenie okresu zakazu zajmowania stanowiska członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatora, ale dotyczy to tylko przestępstw popełnionych nieumyślnie.

Utrata zdolności do pełnienia funkcji określonych w art. 18 § 1 K.s.h. następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku za popełnione przestępstwo i skutek ten następuje z ustawy, czyli bez orzekania o tym zakazie w wyroku skazującym sprawcę.

Co ciekawe, orzeczenie wobec skazanego zakazu przewidzianego w art. 18 § 1 K.s.h. ma skutki także na gruncie przepisów o ubezpieczeniu społecznym, np. w kwestii zaliczania okresu sprawowania funkcji członka zarządu spółki przy nabyciu prawa do emerytury. Przykładowo w sprawie rozpoznanej przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 17 stycznia 2012 r. (sygn. akt III AUa 915/11) ZUS odmówił Januszowi B. prawa do emerytury, wskazując, że nie osiągnął on wieku 65 lat, nie dysponuje 35-letnim okresem składkowym i nieskładkowym oraz nie został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Sąd wskazał, że nie mógł podlegać zaliczeniu do stażu emerytalnego Janusza B. okres pełnienia przez niego funkcji prezesa zarządu w dwóch spółkach, ponieważ obowiązywał go wówczas pięcioletni zakaz pełnienia funkcji członka zarządu z powodu skazania go prawomocnym wyrokiem za popełnienie umyślnego przestępstwa oszustwa (wyrok ten uprawomocnił się 28 października 2004 r.).

Z uwagi na to Sąd Apelacyjny w Białymstoku uznał, że Janusz B. w okresie od 28 października 2004 r. do 28 października 2009 r. nie mógł skutecznie wykonywać czynności prezesa zarządu spółki, w tym nie mógł skutecznie dokonywać czynności z zakresu prawa pracy. Konsekwencją tego jest odmowa uznania za skutecznie wystawione świadectwa pracy, dołączone do wniosku o emeryturę, które były podpisane przez Janusza B. jako prezesa zarządu spółki w tym okresie. Również do ubezpieczeniowego stażu pracowniczego nie można zaliczyć czynności wykonywanych w okresie od 28 października 2004 r. do 28 października 2009 r. jako prezesa zarządu spółki.

Zatem np. prezes zarządu spółki, który został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu (był karany), nie mógł skutecznie wykonywać czynności pracowniczych jako członek zarządu spółki i podlegać pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku skazującego (art. 18 § 2 K.s.h.). Okresu takiego nie można zaliczyć do okresów składkowych uprawniających do nabycia emerytury (art. 29 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).