Czy wysokie zarobki matki zwalniają ojca z alimentów?

Czy trudna sytuacja finansowa rodzica zwalnia go z obowiązku łożenia na dziecko?

Ojciec dziecka na mocy art. 133 § 1 K.r.o. zobowiązany jest do partycypowania w kosztach jego utrzymania. Zgodnie z tym przepisem rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Trudna sytuacja materialna rodzica nie zwalnia go z obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka, ale w sposób istotny wpływa na wysokość świadczenia. Jedynie w przypadku pełnoletniości dziecka mamy do czynienia z możliwością uchylenia się od świadczenia alimentacyjnego. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Ocena zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego do alimentacji dziecka

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. W tym miejscu pragnę zwrócić uwagę na zwrot „od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego”. Zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego nie należy kojarzyć z wysokością faktycznych zarobków bądź też czystego dochodu z majątku. W ocenie zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego mieszczą się także te niewykorzystane, jeżeli tylko są realne, a potrzebom uprawnionych zobowiązany nie jest w stanie sprostać posiadanymi środkami. Możliwości zarobkowe – to zarówno te przybierające postać pieniężną, jak i te, pobierane w naturze. Wynagrodzeniem są także świadczenia uzupełniające wynagrodzenie podstawowe (premie, dodatki, tzw. trzynasta pensja, nagroda jubileuszowa itp.).

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 1975 r., sygn. akt III CRN 48/75: „zasadne i zgodne z treścią art. 135 kro – jest oparcie się na możliwościach zarobkowych pozwanego, a nie tylko na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (por. orzeczenie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 stycznia 1959 r. III CR 212/58 OSPiKA 1960/2 poz. 41)”.

Co sąd bierze pod uwagę orzekając o wysokości alimentów na dziecko?

Sąd będzie brał zatem pod uwagę wiek ojca, jego zdrowie, możliwości lokalne w znalezieniu lepiej płatnej pracy. Innymi słowy sam fakt, że ojciec dziecka zarabia najniższą krajową, nie ma większego znaczenia w sytuacji, kiedy ojciec jest osobą wykształconą, z możliwościami zarobkowymi, zdrową, ale z tych możliwości nie korzysta. Jeżeli zatem pomimo możliwości nie podejmuje lepiej płatnej pracy lub nie ima się dodatkowych, płatnych zajęć, nie może być mowy o całkowitym jego zwolnieniu materialnym z obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka.

Wskazuje Pani na dosyć wysokie koszta utrzymania 6-letniego dziecka. Zasadnym jest ocenienie, czy 3000 zł to są koszta mające na celu zaspokojenie jedynie usprawiedliwionych potrzeb dziecka, czy też wszelkie koszta jej utrzymania. Koszty utrzymania należy bowiem podzielić na koszty usprawiedliwione i nieusprawiedliwione, tj. takie, które mogą być ponoszone, ale nie muszą, jak np. dodatkowe zajęcia jazdy konno (co często w praktyce się zdarza).

Usprawiedliwione potrzeby dziecka a możliwości zarobkowe rodziców

W toku postępowania o alimenty, w sytuacji kiedy zdecydowaliby się Państwo uregulować sprawę sądownie, sąd w pierwszej kolejności ustali, jakie są usprawiedliwione potrzeby dziecka, a następnie ustali możliwości zarobkowe rodziców. Zgodnie z tymi ustaleniami sąd zasądzi odpowiednie alimenty. Sąd weźmie też pod uwagę, jakie Pani dziecko ma potrzeby i czy są one zaspokajane.

W mojej ocenie powinna Pani przygotowywać się na ewentualne postępowanie sądowe i zbierać rachunki i faktury (imiennie wystawiane na Panią) i wszystkich wydatków związanych z utrzymaniem dziecka, które przedstawią zestawienie przypuszczalnych kosztów utrzymania dziecka i wynikających z zaspokojenia jego potrzeb. Nie bez znaczenia dla wysokości alimentów będzie także kwestia dobrowolnego zabierania dziecka na wakacje, troszczeń się o jego rozwój fizyczny i umysłowy. Wszystko to sąd weźmie pod uwagę przy ustalaniu wysokości alimentów. Istotne może się tu okazać orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1967 r., sygn. akt III CR 422/66, zgodnie z którym „przez obowiązek alimentacyjny dostarczanie środków utrzymania przewidziany w art. 128 i 133 § 2 kro, rozumieć należy obowiązek zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej potrzebującej alimentacji; obowiązek ten może polegać również na dostarczeniu osobie znajdującej się w niedostatku mieszkania, opieki lekarskiej i domowej”. Nadto w wyroku z dnia 21 maja 1975 r., sygn. akt III CRN 72/75 czytamy: „usprawiedliwione potrzeby dziecka winny być ocenione nie tylko na podstawie wieku, lecz również miejsca pobytu dziecka, jego środowiska, możliwości zarobkowych osób zobowiązanych do jego utrzymania oraz całego szeregu okoliczności każdego konkretnego wypadku. W szczególności pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można odrywać od pojęcia zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Pojęcia te w praktyce pozostają we wzajemnej zależności i obie przesłanki wzajemnie na siebie rzutują, zwłaszcza przy ustalaniu przez sąd wysokości alimentów”.

Jeżeli ojciec regularnie kontaktuje się z dzieckiem, pomaga Pani w wychowaniu, to alimenty od niego zasądzone na utrzymanie dziecka mogą być minimalne, rzędu 100-200 zł. Jeżeli natomiast kontakt jest sporadyczny, wówczas wysokość świadczenia może być wyższa. Przykładowo, jeżeli z 3000 zł koszta usprawiedliwionych potrzeb dziecka stanowią 1300 zł, to wówczas obciążenie ojca określałbym na wysokość 150-200 zł.

Niestety, ale ustawodawca ustala wysokość alimentów nie od wszystkich potrzeb dziecka, lecz od usprawiedliwionych. Innymi słowy ojciec będzie zobowiązany do partycypowania jedynie w podstawowych kosztach jej utrzymania, tj. zamieszkanie, wyżywienie, lekarstwa, wizyty u lekarza (jeżeli takowe występują), koszty związane z nauką w zakresie podstawowym. Gdybym miał się podjąć wskazana procentowego, to w mojej ocenie Pani partycypować będzie w kosztach utrzymania dziecka w zakresie 80-85%, a ojciec 20-15%. Istotne znaczenie będzie miało jednak zachowanie samego ojca i to, czy ma możliwości (obiektywnie rzecz ujmując) podjąć lepiej płatną pracę.