Czy urząd skarbowy ma prawo przesyłać moje dane osobowe innej firmie powiadamiając o zadłużeniu w podatku VAT?

Jakie informacje są objęte tajemnicą skarbową?

Opisany przypadek wskazuje nie tyle na naruszenie obowiązków związanych z RODO, ile na przestępstwo związane z ujawnieniem informacji stanowiących tajemnicę skarbową. Tajemnica skarbowa stanowi bardzo szeroko zakreślony rodzaj tajemnicy służbowej. Z opodatkowaniem bowiem związane są zjawiska gospodarcze, a niejednokrotnie wiąże się ono też z indywidualnymi przejawami życia jednostki, co wymaga ścisłego przestrzegania zawodowej dyskrecji wszelkich informacji, jakie pozyskiwane są dla potrzeb stosowania prawa podatkowego. Ustawodawca szczegółowo zakreślił w dziale VII ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst pierwotny: Dz. U. 1997 r. Nr 137, poz. 926, j.t.: Dz. U. 2005 r. Nr 8, poz. 60) oraz w ustawie z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowejramy legislacyjne tajemnicy skarbowej, które stanowią lex specjalis w odniesieniu do przepisów regulujących dostęp do informacji publicznej oraz ochronę danych osobowych (co oznacza, że mają one pierwszeństwo przed np. RODO). Kluczowe miejsce w ich treści zajmuje określenie zasad dostępu różnych osób do indywidualnych danych, którymi dysponuje zarówno administracja podatkowa, jak i kontrola skarbowa.

Zgodnie z postanowieniami art. 293 Ordynacji podatkowej – tajemnica skarbowa obejmuje indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów. Na mocy art. 293 § 2 przepisy dotyczące tajemnicy skarbowej stosowane są wobec danych zawartych w:

1. informacjach podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez podmioty inne niż wymienione w art. 293 § 1 Ordynacji podatkowej,
2. aktach dokumentujących czynności sprawdzające,
3. aktach postępowania podatkowego, kontroli podatkowej oraz aktach postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe,
4. dokumentacji rachunkowej organu podatkowego,
5. informacjach uzyskanych przez organy podatkowe z banków oraz z innych źródeł niż wymienione w art. 293 § 1 lub w art. 293 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej,
6. informacjach uzyskanych w toku postępowania w sprawie zawarcia porozumień, o których mowa w dziale IIa Ordynacji podatkowej.

W piśmie Ministra Finansów z 26.03.1998 r., dotyczącym trybu postępowania z dokumentami stanowiącymi tajemnicę skarbową, wyjaśniono jej zakres, który obejmuje:

• dane zawarte w deklaracjach oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów oraz uzyskane z innych źródeł (art. 293 § 1 i 2 pkt 1 i 4 Ordynacji podatkowej);
• akta spraw prowadzonych przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej (art. 293 § 2 pkt 2 i 3 Ordynacji podatkowej oraz art. 34a ust. 3 ustawy o kontroli skarbowej), informacje sporządzane i przetwarzane w ramach kontroli skarbowej (art. 34 ust. 1 i art. 7 ustawy o kontroli skarbowej);
• informacje przekazane organom podatkowym przez osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące wolny zawód o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę, oraz o umowach zawartych z osobami zagranicznymi (art. 82 § 1 Ordynacji podatkowej);
• informacje przekazane organom podatkowym przez osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące wolny zawód o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę, oraz o umowach zawartych z osobami zagranicznymi (art. 82 § 1 Ordynacji podatkowej);
• wystąpienia naczelników urzędów skarbowych, Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej i dyrektorów urzędów kontroli skarbowej do banków, domów (biur) maklerskich, towarzystw funduszy powierniczych i towarzystw funduszy inwestycyjnych o udzielenie informacji i uzyskane tą drogą informacje (art. 182 i 184 § 2 i 4 Ordynacji podatkowej oraz art. 33 i 33a ustawy o kontroli skarbowej);
• informacje o powstaniu zobowiązań podatkowych przekazane organom podatkowym przez sądy, komorników sądowych i notariuszy oraz wystąpienia i informacje z zakresu działalności gospodarczej i informacje uzyskane tą drogą przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej od wydawców i redaktorów (art. 84 Ordynacji podatkowej);
• wystąpienia o informacje oraz otrzymane tą drogą informacje dotyczące numerów rachunków bankowych osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą lub wykonujących wolny zawód oraz danych umożliwiających identyfikację posiadaczy tych rachunków (art. 82 § 2 i 3 Ordynacji podatkowej);
• wystąpienia do instytucji finansowych o udzielenie informacji o zdarzeniach stanowiących podstawę do skorzystania przez podatnika z ulg podatkowych, jeżeli zostały wykazane w deklaracjach złożonych przez podatnika, i informacje uzyskane tą drogą (art. 275 § 2 i 3 Ordynacji podatkowej).

Tajemnicą skarbową są więc objęte przykładowo takie informacje, jak: imiona i nazwisko podatnika, imiona jego rodziców, numer identyfikacji podatkowej – NIP, numer ewidencyjny – PESEL, data urodzenia, miejsce zamieszkania. Stwierdzić należy, że informacje te stanowią także dane osobowe w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych i podlegają – niezależnie od ochrony przewidzianej przez Ordynację podatkową – także ochronie na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych i RODO, mimo że, jak pisałam, przepisy Ordynacji podatkowej stanowią w zakresie danych osobowych objętych tajemnicą skarbową lex specialis (mają pierwszeństwo) względem ustawy o ochronie danych osobowych.

Katalog osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy skarbowej

Ordynacja podatkowa określa ponadto katalog osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy skarbowej, a ten obejmuje następujące osoby:

1. pracowników urzędów skarbowych oraz izb skarbowych,
2. funkcjonariuszy celnych i pracowników urzędów celnych oraz izb celnych,
3. wójtów, burmistrzów (prezydentów miast), starostów, marszałków województw oraz pracowników samorządowych służb finansowych,
4. członków samorządowych kolegiów odwoławczych, a także pracowników biur tych kolegiów,
5. ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz pracowników Ministerstwa Finansów,
6. stażystów, praktykantów zawodowych lub studenckich w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub w innych organach podatkowych,
7. przedstawicieli obcej władzy obecnych w toku czynności kontrolnych, w związku z prowadzeniem równoczesnych kontroli.

Można byłoby dojść do wniosku, że osoby niewymienione w powyższym katalogu mogą ujawnić informacje objęte tajemnicą skarbową. Należy jednak pamiętać, że poza Ordynacją podatkową informacje takie podlegać będą także ochronie na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych oraz np. Kodeksu cywilnego – ochrona dóbr osobistych art.23, 24).

Stosownie do art. 298 – akta niezawierające informacji, o których mowa w art. 182 (informacje z banków) Ordynacji podatkowej, organy podatkowe udostępniają:

1. ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych,
2. innym organom podatkowym,
3. organom kontroli skarbowej,
4. pracownikom wywiadu skarbowego,
5. NIK
6. sądowi, prokuratorowi, a także upoważnionym pisemnie przez prokuratora funkcjonariuszom Policji lub Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego – w związku z toczącym się postępowaniem,
7. służbom ochrony państwa, Agencji Wywiadu, Policji, Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, Służbie Więziennej i ich posiadającym pisemne upoważnienie funkcjonariuszom lub żołnierzom w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych,
8. Szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego, jeżeli jest to konieczne dla skutecznego zapobieżenia przestępstwom lub ich wykrycia albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów,
9. biegłym powołanym w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej – w zakresie określonym przez organ podatkowy,
10. wojewodzie i Szefowi Urzędu do Spraw Cudzoziemców – w zakresie prowadzonych postępowań dotyczących legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
11. innym organom – w przypadkach i na zasadach określonych w odrębnych ustawach oraz ratyfikowanych umowach międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Udostępnienie informacji zawartych w aktach spraw podatkowych

Natomiast w myśl art. 299 § 1 – organy podatkowe udostępniają informacje zawarte w aktach spraw podatkowych, z wyłączeniem informacji określonych w art. 182, organom i osobom wymienionym w art. 298 oraz udostępniane są również:

1. powiatowym oraz wojewódzkim urzędom pracy,
2. jednostkom organizacyjnym Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
3. jednostkom organizacyjnym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
4. ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych – w celu realizacji zadań określonych w przepisach o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców,
5. Szefowi Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w celu realizacji jego zadań ustawowych,
6. komornikom sądowym w związku z toczącym się postępowaniem egzekucyjnym lub zabezpieczającym,
7. wójtom, burmistrzom, prezydentom miast lub marszałkom województw w zakresie prowadzonych postępowań o przyznanie świadczeń rodzinnych lub świadczeń pieniężnych wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów,
8. ośrodkom pomocy społecznej i powiatowym centrom pomocy rodzinie w zakresie prowadzonych postępowań o świadczenia z pomocy społecznej,
9. służbom statystyki publicznej w zakresie wynikającym z programu badań statystycznych,
10. instytucjom zajmującym się obsługą środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub środków niepodlegających zwrotowi, pochodzących z innych źródeł zagranicznych,
11. organizacjom pożytku publicznego – w zakresie i na zasadach określonych w ustawach podatkowych.

Stosownie do art. 299b § 1 Ordynacji podatkowej – Minister właściwy do spraw finansów publicznych może wyrazić zgodę na ujawnienie przez m.in. naczelników urzędów skarbowych określonych informacji stanowiących tajemnicę skarbową, z wyłączeniem informacji stanowiących tajemnicę inną niż skarbową i objętych ochroną na podstawie odrębnych ustaw, wskazując jednocześnie sposób udostępnienia i wykorzystania ujawnianych informacji. Wyrażenie zgody, o której mowa powyżej, następuje w formie pisemnej, na uzasadniony wniosek naczelnika urzędu skarbowego, czyli może nastąpić wyłącznie ze względu na ważny interes publiczny oraz gdy jest to konieczne dla osiągnięcia celów kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego lub jeżeli ujawnienie tych informacji urzeczywistni prawo obywateli do ich rzetelnego informowania o działaniach organów podatkowych i jawności życia publicznego.

Z powyższego wynika bardzo szeroki zakres, jakim zostały objęte osoby zobowiązane do przestrzegania tajemnicy skarbowej. Zatem obowiązkiem przestrzegania tajemnicy skarbowej objęte są wszystkie podmioty, które mają dostęp do danych objętych tajemnicą. Innymi słowy, obowiązkiem przestrzegania tajemnicy skarbowej objęci są także wszyscy inni pracownicy, którzy mogą mieć nawet sporadyczny kontakt z danymi objętymi tajemnicą skarbową.

Kara za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących tajemnicy skarbowej

Jeżeli zatem podmiot, któremu US udostępnił Pana dane osobowe i informacje podatkowe (dot. VAT), nie znajduje się w ww. katalogu, to oznacza, że pracownik US w sposób nieprawny ujawnił informację objęte tajemnicą skarbową. Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących tajemnicy skarbowej obwarowane jest odpowiedzialnością karną na podstawie art. 306 Ordynacji podatkowej, tj.

„306 [Kary za złamanie tajemnicy]

§ 1. Kto, będąc obowiązanym do zachowania tajemnicy skarbowej, ujawnia informacje objęte tą tajemnicą, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.

§ 2. Kto, będąc obowiązanym do zachowania tajemnicy skarbowej, ujawnia informacje określone w art. 182, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.”

Bazując na swoim doświadczeniu, mogę się domyślać, że być może osoba trzecia posiada tytuł wykonawczy w stosunku do Pana, gdzie widnieje zobowiązanie udzielenia przez wszystkie instytucje pomocy w wyegzekwowaniu należności. Nie oznacza to jednak prawa dla US do ujawnienia tajemnicy skarbowej. Należałoby zatem zapytać US, na jakiej podstawie dane te zostały ujawnione osobie trzeciej, skoro co do zasady wszystkie informacje przekazywane organom podatkowym w sprawach daninowych i w sprawach karnych skarbowych, bez względu na podmiot, który je przekazuje, objęte są tajemnicą skarbową. Taką tajemnicą są objęte także dane zawarte w dokumentacji wszystkich procedur prowadzonych przez organy podatkowe, ich rachunkowość, jak również w aktach postępowań w sprawach karnych skarbowych. Podkreślenia wymaga fakt, że zachowanie tajemnicy skarbowej nie jest ograniczone w czasie. Jej przestrzeganie obowiązuje podmioty określone ustawowo nie tylko w trakcie zatrudnienia, czy wykonywania praktyki zawodowej, ale również po ustaniu tych stosunków.