Czy osoba niespokrewniona może przejąć działkę ROD po zmarłym?

Śmierć działkowca

Na wstępie wskazuję, że zgodnie z art. 35 pkt 2 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (zwanej dalej: ROD) prawo do działki wygasa z chwilą śmierci działkowca, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Następnie wskazuję, że w myśl art. 38 ROD:

1. W razie śmierci jednego z małżonków prawo do działki, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi. Jeżeli małżonek nie posiadał prawa do działki, może w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci małżonka złożyć oświadczenie woli o wstąpieniu w stosunek prawny wynikający z tego prawa, pod rygorem wygaśnięcia prawa do działki.

2. Z chwilą wygaśnięcia prawa do działki w następstwie niedokonania czynności, o której mowa w ust. 1, roszczenie o ustanowienie prawa do działki po zmarłym przysługuje innym osobom bliskim. Roszczenie to wygasa w terminie 3 miesięcy od dnia powstania. Ustanowienie prawa do działki nie może nastąpić przed upływem terminu wygaśnięcia roszczenia.

3. W przypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, o ustanowieniu prawa do działki rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym, biorąc pod uwagę w szczególności okoliczność, czy osoba uprawniona na podstawie ust. 2, korzystała z działki ze zmarłym.

4. W razie śmierci działkowca niepozostającego w związku małżeńskim, przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio, z tym że roszczenie wygasa w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci działkowca.

Zatem w przypadku, gdy zmarły działkowiec pozostawał w chwili zgonu w związku małżeńskim, a jednocześnie współmałżonek był stroną umowy dzierżawy działkowej, z chwilą zgonu działkowca prawo do działki przypada w całości drugiemu małżonkowi (art. 38 ust. 1 zd. 1). Jeżeli małżonek zmarłego działkowca nie był stroną umowy dzierżawy działkowej, to przysługuje mu prawo do złożenia oświadczenia o wstąpieniu w stosunek prawny, z którego wynikało prawo do działki, a więc prawo do złożenia oświadczenia o wstąpieniu w stosunek wynikający z umowy dzierżawy działkowej (art. 38 ust. 1 zd. 2).

Wniosek o przejęcie działki przez inną osobę

Po wygaśnięciu prawa do działki w następstwie braku oświadczenia współmałżonka o wstąpieniu w prawa zmarłego działkowca ustawa przewiduje możliwość złożenia przez osoby bliskie działkowca (inne niż jego współmałżonek) wniosku o ustanowienie na ich rzecz prawa do działki po zmarłym działkowcu (art. 38 ust. 2 zd. 1). Wskazany wniosek można skutecznie złożyć w terminie 3 miesięcy od daty wygaśnięcia prawa do działki (art. 38 ust. 2 zd. 2). Osoby bliskie mogą więc złożyć wniosek o ustanowienie na ich rzecz prawa do działki po zmarłym działkowcu w terminie od pierwszego dnia po upływie 6 miesięcy od zgonu działkowca (w tym terminie wniosek o wstąpienie w prawa po zmarłym działkowcu może złożyć współmałżonek) do końca 9 miesięcy po dacie zgonu działkowca.

Wyjaśniam również, że osobą bliską jest małżonek działkowca, wstępni, zstępni, rodzeństwo oraz osoby pozostające z działkowcem w stosunku przysposobienia. Należy zauważyć, iż definicja ta bierze pod uwagę jedynie istnienie więzi pokrewieństwa, bez znaczenia jest natomiast faktyczne pozostawanie przez daną osobę w bliskich relacjach z działkowcem. Osoba pozostająca w faktycznym pożyciu z działkowcem (konkubent lub konkubina) nie będzie miała prawa domagać się przyznania jej prawa do działki po zmarłym działkowcu.

Spadek po dzierżawcy działki ROD

Odpowiadając na zadane pytania wskazuję:

• Jeżeli Pan byłby formalnie przysposobiony przez dzierżawcę, zaliczałby się Pan do grona osób bliskich w rozumieniu ustawy. Jeżeli zaś nie jest Pan przysposobiony, a tylko potocznie określany mianem pasierba, wówczas nie będzie podstaw do ubiegania się o dzierżawę.
• Wbrew ogólnej regule, prawo do działki i własność znajdujących się na niej naniesień i nasadzeń, nie wchodzą w skład tzw. masy spadkowej, a podlegają odrębnemu reżimowi, ujętemu w art. 38 ROD.

Zgodnie z art. 30 ust. 2 ROD nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych działkowca, stanowią jego własność.

Uznać należałoby zatem, że w skład masy spadkowej wchodzą wierzytelności wynikające z prawa do nasadzeń i urządzeń znajdujących się na działce, które prawnie stanowiły własność zmarłego członka Związku, wobec czego te składniki majątkowe podlegają dziedziczeniu. Oznacza to, że spadkobiercom przysługuje prawo do mienia znajdującego się na działce

Z racji, że dziedziczenie działki ROD podlega ustawie ROD, a nie ogólnym zasadom dziedziczenia, również kwestie typu rozwód, intercyza, itp. nie mają tu znaczenia, gdyż przepisy ROD mnie wprowadzają takich regulacji. Zważywszy, że naniesienia na działce wchodzą w skład masy spadkowej, mogą również być przedmiotem, z którego wierzyciele dochodzić będą zwrotu długów.