Czy niepełnosprawny rodzic musi wyrazić zgodę na umieszczenie go w specjalnym ośrodku?

Umieszczenie rodzica w ośrodku dla seniorów bez jego zgody

Obawiam się, że umieszczenie w domu opieki bez zgody osoby, która ma być tam umieszczona, będzie niemożliwe. Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej „osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej”. Artykuł 54 ust. 4 cytowanej ustawy wskazuje, że umieszczenie osoby w domu pomocy społecznej wymaga zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego. Pani mama jest osobą pełnoletnią, która nie została ubezwłasnowolniona, a więc nie ma przedstawiciela ustawowego i co do zasady zgodę musi wyrazić sama.

Podobne regulacje zawiera ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, która w art. 38 ust. 1 stanowi o zasadach przyjęcia do domu opieki. Zgodnie z tym przepisem „osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ustawowego przyjęta do domu pomocy społecznej. Przyjęcie do domu pomocy społecznej osoby, o której mowa w ust. 1, bez jej zgody, a za zgodą jej przedstawiciela ustawowego wymaga orzeczenia sądu opiekuńczego o przyjęciu do domu pomocy społecznej” (art. 38 ust. 2 ustawy).

Ubezwłasnowolnienie rodzica

W tego typu sytuacjach, w przypadku osób starszych, zwłaszcza po chorobach, które uniemożliwiają osobie kierowanie swoim postępowaniem i podejmowanie decyzji co do swojej osoby oraz majątku, przeprowadza się postępowanie o ubezwłasnowolnienie całkowite. W tym celu osoba uprawniona, tj. małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jej krewni w linii prostej (a więc również dorosłe dzieci) oraz rodzeństwo albo jej przedstawiciel ustawowy (to ostatnie nie ma zastosowania w Pani sprawie), powinni złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite. Postępowanie przeprowadza sąd okręgowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Postępowanie w sprawie ubezwłasnowolnienia toczy się z udziałem prokuratora. Po ubezwłasnowolnieniu osoby sprawa kierowana jest z urzędu do sądu rejonowego w celu ustanowienia opiekuna prawnego. Po ustanowieniu opiekuna prawnego opiekun ten może wystąpić do sądu rejonowego (sądu opiekuńczego) z wnioskiem o wyrażenie przez sąd zgody na umieszczenie w DPS-ie (art. 38 ust. 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego).

Drugą możliwością jest wszczęcie postępowania przed sądem rejonowym (sądem opiekuńczym) w przedmiocie umieszczenia osoby w domu pomocy społecznej bez ubezwłasnowolnienia. Dopóki Pani mama nie jest ubezwłasnowolniona i nie ma opiekuna prawnego, Pani nie ma legitymacji do wszczęcia tego postępowania, ale może Pani zwrócić się o pomoc do gminnego ośrodka pomocy społecznej, aby to on wystąpił z wnioskiem do sądu o wszczęcie takiego postępowania. W tym przypadku istotne jest wykazanie, że umieszczenie w DPS-ie jest konieczne, ponieważ dana osoba, wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego, nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, ewentualnie, że brak opieki zagraża życiu tej osoby.