Czy można przejść na emeryturę KRUS i dalej prowadzić działalność rolniczą?

Warunki uzyskania emerytury rolniczej

Nie napisała Pani, czy spełnia warunki do uzyskania emerytury KRUS, mogę się tylko domyślać, że była Pani jednak ubezpieczona w KRUS. Te kwestie wymagałyby doprecyzowania.

Zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t. Dz. U. z 2019 r., poz. 13) – emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat;
2. podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1-3 ww. ustawy – do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 punkt 2 i ust. 2 punkt 2 zalicza się okresy:

1. podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;
2. prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 roku;
3. od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Powyższych okresów nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów (art. 20 ust. 2 u.s.r.).

„Dwuzawodowcy”, czyli podwójne ubezpieczenie rolników w latach 1977-1989 r.

Od 1977 r. aż do 1989 r. istniał obowiązek podwójnego ubezpieczenia rolników „dwuzawodowców”, czyli osób, które pracę na roli łączyły z zatrudnieniem poza rolnictwem. W związku z tym istniała możliwość pobierania świadczeń emerytalno-rentowych zarówno z powszechnego, jak i rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego. W razie zaś nabycia prawa do dwóch tych świadczeń uprawnionemu wypłacano półtora świadczenia.

Na podstawie ustawy z 24 lutego 1989 r. zniesiono zarówno obowiązek podwójnego ubezpieczenia rolników „dwuzawodowców”, jak i możliwość pobierania dwóch świadczeń emerytalno-rentowych i wprowadzono rozwiązanie polegające na wzajemnym zaliczaniu okresów ubezpieczenia do uprawnień emerytalno-rentowych.

W przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. obowiązuje zasada odrębności systemów ubezpieczeń, zgodnie z którą osoby uprawnione jednocześnie do emerytury rolniczej i do emerytury powszechnej mają prawo pobierania obu świadczeń.

Prawo do emerytury rolniczej nadal uzależnione jest nie tylko od osiągnięcia wieku emerytalnego, ale także od posiadania wymaganego 25-letniego stażu ubezpieczeniowego, przy czym prawo do emerytury rolniczej ustalane jest wyłącznie na podstawie okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Podwójne ubezpieczenie z gospodarstwa rolnego i zatrudnienia

W latach 70-tych i 80-tych ubezpieczenie społeczne rolników zbiegało się z ubezpieczeniem pracowniczym. Mogło więc legalnie istnieć podwójne ubezpieczenie z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim i jednoczesnego wykonywania zatrudnienia poza rolnictwem. Pojawia się więc zbieg uprawnień do świadczeń emerytalnych na podstawie tych odrębnych systemów ubezpieczeń społecznych, a systemy ubezpieczenia społecznego rolników i pracowników, mimo rozdzielnych regulacji i osobnych źródeł finansowania, od początku respektowały wzajemnie okresy podlegania ubezpieczeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2019 r., I UK 314/18).

Zbieg ten jest jednak uzależniony od potwierdzenia w ustaleniach faktycznych, że ubezpieczony rzeczywiście pracował w gospodarstwie rolnym w okresie, gdy równocześnie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracowniczego. W obydwu systemach ubezpieczeń: rolniczym i powszechnym, zawarto regulacje przewidujące nieuwzględnianie okresów ubezpieczenia w pokrywających się jednostkach czasu. Regulacje te oznaczają jedynie, że tych samych okresów nie bierze się pod uwagę przy ustalaniu uprawnień do dwóch różnych świadczeń, opartych na różnych systemach ubezpieczenia społecznego.

Okresy, które zostały już uwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej, nie mogą być następnie zaliczone do okresu, od którego zależy nabycie prawa do emerytury pracowniczej. W konsekwencji dokonanie przez ubezpieczonego wyboru co do zaliczenia wskazanego okresu do okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury w określonym systemie (pracowniczym lub rolniczym), uniemożliwia późniejsze zaliczenie tego samego okresu w innym systemie (por. wyrok z 8 maja 2007 r., II UK 164/06, OSNP 2008 nr 11-12, poz. 172).

Należy jednak podkreślić, że wynikający z art. 20 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników zakaz podwójnego uwzględniania okresów ubezpieczenia dotyczy jedynie tych okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, a więc okresów prawo to kształtujących (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2013 r., III UK 78/12).

Obecnie – zasada jednego świadczenia emerytalnego

W polskim systemie ubezpieczeń obowiązuje przyjęta przez ustawodawcę zasada jednego świadczenia, która dotyczy zbiegu świadczenia przysługującego z tytułu prawa do renty lub emerytury rolniczej ze świadczeniem przysługującym z tych samych tytułów, ale z innego ubezpieczenia społecznego.

Zgodnie z art. 33 ust. 2 tej ustawy – w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty przysługującej na podstawie ustawy z prawem do emerytury lub renty z innego ubezpieczenia społecznego, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie, z zastrzeżeniem ust. 4 przy czym stosownie do treści z ust. 2a przepisu ust. 2 nie stosuje się do osób uprawnionych jednocześnie do emerytury rolniczej oraz do emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ust. 1, art. 24a lub art. 184 przepisów emerytalnych.

Zbieg praw do świadczeń według art. 33 ust. 2 odnosi się do sytuacji, gdy ubezpieczony ma niezależne prawa do emerytur w obu systemach, czyli oparte na wystarczających (samodzielnych) okresach ubezpieczenia.

Dalsze prowadzenie działalności rolniczej i zawieszenie części rolniczej emerytury

Jeśli spełnia Pani warunki do emerytury KRUS – okres ubezpieczenia, może Pani wystąpić do KRUS o emeryturę.

Jednak jeśli przejdzie Pani na emeryturę KRUS, prowadzenie działalności rolniczej wiąże się z utratą części świadczenia. Aktualnie rolnikowi nabywającemu prawo do emerytury KRUS zawiesza wypłatę części uzupełniającej świadczenia do czasu zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej z wyjątkiem tego, gdy emeryt prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy.