Czy gmina może wybudować drogę mimo sprzeciwu mieszkańców - jak zablokować budowę drogi?

Zakaz zakłócania korzystania z sąsiednich nieruchomości

Zgodnie z treścią art. 144 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”. Kryterium dla ustalenia zgodnego z prawem poziomu immisji jest ich przeciętna miara. Poziom przeciętnej miary ocenia się na podstawie przeznaczenia nieruchomości (w aktach ogólnych – typu plan miejscowy, jak i indywidualnych – typu decyzje o warunkach zabudowy lub o lokalizacji inwestycji celu publicznego) oraz stosunków miejscowych (przyjętej w danej miejscowości, dzielnicy, a nawet ulicy praktyki sąsiedzkiej). Regulacje prawa administracyjnego pełnią funkcję subsydiarne dla oceny poziomu przeciętnej miary.

Pojęcie nieruchomości sąsiedniej, istotne z punktu widzenia art. 144 K.c., należy rozumieć szeroko. Sąsiednimi nie są zatem jedynie grunty stykające się (oddzielone jedną granicą) albo lokale przylegające do siebie przegrodami (ścianami, podłogą, sufitem itd.). Sąsiednia jest każda nieruchomość znajdująca się pod wpływem oddziaływania z nieruchomości wyjściowej (zob. szerzej W.J. Katner, Ochrona własności, s. 26; M. Orlicki, w: Gutowski, Komentarz, 2016, t. I, art. 144, s. 781, Nb 4; H. Ciepła, w: Ciepła i in., Komentarz, 2005, t. I, art. 144, s. 297, Nb 1).

Roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń

W przypadku niedozwolonej immisji (bezprawnej w świetle art. 144 K.c.), przysługuje roszczenie negatoryjne (art. 222 § 2 w zw. z art. 144 K.c.). Jeśli immisja doprowadza do szkody, podstaw do jej naprawienia poszukiwać należy w art. 415 i n. K.c.

Mając powyższe na uwadze, podnieść należy, iż zgodnie z opinią doktryny i orzecznictwa, hałas stanowi wyżej opisane immisje. W przypadku drogi hałas jest konsekwencją naturalną i wykazanie, że dochodzi do zakłócania prawa własności ponad przeciętną miarę wypełnia znamiona art. 144 K.c. Jeżeli więc droga zostałaby zlokalizowana blisko Pani nieruchomości, a generowany hałas byłby uciążliwy i nadmierny, będzie Pani mogła powołać się na powyższą regulację. Jej konsekwencją jest skorzystanie z uprawnień wskazanych w art. 222 § 2 K.c., a mianowicie: „Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń”.

Artykuł 222 § 2 K.c. reguluje roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń. W celu określenia naruszeń, przeciwko którym wymierzone jest roszczenie negatoryjne, ustawodawca posługuje się określeniem negatywnym, definiując je jako wszelkie „naruszenia własności w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą”.

Natomiast z uwagi na charakter inwestycji i przeważnie niemożność przywrócenia stanu poprzedniego w postaci zlikwidowania drogi – stosuje się różnego rodzaju rozwiązania, które mają na celu zmniejszenie hałasu i niedogodności m.in. nasadzenia, ogrodzenia itp. Ponadto, jeżeli poniosłaby Pani szkodę z tego tytułu, może Pani także żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Zaskarżenie uchwały gminy w trybie postępowania administracyjnego

Jednak skoro droga w zmienionym odcinku nie została jeszcze naniesiona na plan zagospodarowania przestrzennego, może Pani oczywiście podjąć postępowanie administracyjne, jednak z doświadczenia wiem, że jeżeli chodzi o inwestycje społeczne, czyli drogi i inne przedsięwzięcia, to przeważnie sądy i organy nie podważają takich decyzji. Najskuteczniejsze jest zawsze powództwo cywilne, które powyżej opisałam, jednak ono będzie aktualne w przypadku budowy lub wybudowania już drogi.

Na ten moment proszę dowiedzieć się w urzędzie gminy, czy w zakresie nowego przebiegu drogi została wydana uchwała o miejscowym planie zagospodarowania. Polecam dowiedzieć się, czy zostały spełnione formalne procedury podjęcia uchwały, w szczególności uzgodnienia społeczne. W przypadku uchybień w tym zakresie może Pani uchwałę zaskarżyć w trybie administracyjnym.