Czy dokonanie wkładu na majątek wspólny przedawnia się?

Przynależność przedmiotów do majątków osobistych bądź wspólnego małżonków

Należy stwierdzić, że kwestie przynależności przedmiotów majątkowych do majątków osobistych bądź wspólnego małżonków są uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Stosownie do art. 31 § 1 „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych”.

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 33 tej ustawy „do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Podział majątku a zwrot nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny

Jeżeli więc jest Pan w stanie udowodnić, że przed zawarciem małżeństwa posiadał Pan mieszkanie, które następnie zostało sprzedane, a pieniądze z niego pochodzące zostały przeznaczone właśnie na budowę domu (majątek wspólny), to niewątpliwie będzie to nakład z Pana majątku osobistego na majątek wspólny, podlegający zwrotowi w sprawie o podział majątku wspólnego.

Podstawę zwrotu stanowi art. 45, według którego:

„§ 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

§ 2. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego”.

Czy roszczenia majątkowe między małżonkami ulegają przedawnieniu?

Jak wskazują przedstawiciele doktryny prawa, „ponieważ zwrotu wydatków i nakładów oraz rozliczenia z zaspokojonych długów dokonuje się w zasadzie przy podziale majątku wspólnego, przeto roszczenia z tego tytułu, niezależnie od chwili poczynienia wydatków lub nakładów albo zaspokojenia długów nie ulegają przedawnieniu do czasu podziału majątku wspólnego. Tak więc wyrażony został pogląd, że roszczenia z tego tytułu nie ulegają przedawnieniu i mogą być dochodzone w postępowaniu o podział majątku wspólnego niezależnie od chwili ich dokonania” (tak J. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny…, 2003, uwaga nb 9 do art. 45).

Jak stwierdziła Elżbieta Skowrońska-Bocian (w: Wierciński Jacek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, 2014), „pogląd powyższy wydaje się trafniejszy, gdyż uwzględnia specyfikę wspólności majątkowej małżeńskiej. Brak terminu ograniczającego możliwość żądania podziału majątku objętego wcześniej wspólnością majątkową małżeńską wraz z obowiązkiem dokonania całości rozliczeń przy dokonywaniu podziału i to pod rygorem niemożliwości dochodzenia roszczeń, nawet jeżeli nie były zgłoszone w toku postępowania działowego (por. art. 618 § 3 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 i art. 688 k.p.c.), przemawia za ich nieprzedawnialnością”.

Natomiast według poglądu wyrażonego przez J. S. Piątowskiego (w: System…, s. 502) „roszczenia, o których mowa, ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych, przy czym termin przedawnienia biegnie dopiero od chwili ustania małżeństwa (art. 121 pkt 3 k.c.)”.

Zgodnie z art. 121 pkt 3 Kodeksu cywilnego „bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa”.

Tak więc poglądy piśmiennictwa są niejednolite, dla Pana jednak najbezpieczniej przyjąć, że roszczenia te przedawniają się na zasadach ogólnych od momentu ustania małżeństwa (uprawomocnienia się wyroku rozwodowego).

Pewne jest jednak to, że po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego roszczeń tych nie można już dochodzić, chociażby nie były zgłoszone w postępowaniu o podział majątku wspólnego (art. 618 § 3 Kodeksy postępowania cywilnego). Również umowny podział majątku wspólnego w zasadzie wyłącza późniejsze dochodzenie tych roszczeń.

Zasady ogólne przedawnienia roszczeń przewiduje art. 118 Kodeksu cywilnego zgodnie z którym „jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata”.

Jeżeli więc mówilibyśmy o przedawnieniu, to w Pana przypadku termin przedawnienia wynosiłby 10 lat od ustania małżeństwa (koncepcja nr II).

Reasumując, mając na uwadze powyższe okoliczności, należy stwierdzić, że wniosek o podział majątku wspólnego nie przedawnia się. Mogą jednak przedawnić się roszczenia o rozliczenia podniesione w czasie trwania tego podziału. Według więc najmniej korzystnej koncepcji (dla dokonującego nakładów) roszczenie to przedawni się z upływem 10 lat od ustania małżeństwa.