Co z nieruchomością po śmierci właściciela który nie miał spadkobierców?

Skarb Państwa a przejmowanie majątków

W sytuacji, o której Pan pisze, nie może być mowy o przejęciu nieruchomości przez Skarb Państwa. Taka sytuacja była możliwa tuz po wojnie, kiedy to obowiązywały przepisy dotyczące tzw. majątków opuszczonych. Na chwilę obecną nie ma możliwości, by Skarb Państwa tylko z powodu upływu czasu stał się właścicielem majątku.

Zasiedzenie – upływ czasu i brak korzystania z nieruchomości

To, co może się stać w przypadku upływu czasu oraz niekorzystania z nieruchomości przez kogokolwiek, to zasiedzenie. Tu musi jednak zostać przeprowadzone stosowne postępowanie, które jednak zawsze prowadzone jest przeciwko komuś, tj. osobom, które powinny być właścicielami danej nieruchomości. Zgodnie z art. 172 Kodeksu cywilnego posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Musi to jednak być posiadacz samoistny, czyli osoba (także prawna, jak gmina), która włada nieruchomością jak właściciel. Wykonuje zatem faktycznie uprawnienia składające się na treść prawa własności. W szczególności korzysta z nieruchomości z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzenia nią (zob. np. post. SN z 8.10.2008 r., sygn. akt V CSK 146/08). W tym także płaci podatki.

Także, żeby Skarb Państwa mógł zasiedzieć nieruchomość, musiałby władać nieruchomością. A to raczej nie ma miejsca w sytuacji, o którą Pan pyta.

Dziedziczenie przez gminę – przy braku jakichkolwiek spadkobierców

Gmina, na terenie której zamieszkiwał zmarły właściciel, może stać się spadkobiercą nieruchomości, ale to może nastąpić tylko i wyłącznie wówczas, gdy nie ma żadnych spadkobierców właściciela. Zgodnie z art. 935 Kodeksu cywilnego w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Jednak jeśli są jacykolwiek dalsi spadkobiercy, to dziedziczenie gminy czy Skarbu Państwa nie nastąpi.

Hipoteka przymusowa

Zupełnie inną sprawą jest nałożenie na nieruchomość hipoteki przymusowej i zajęcie w toku egzekucji na rzecz Skarbu Państwa za zadłużenie z tytułu opłat publicznoprawnych, np. podatków. Artykuł 34 ordynacji podatkowej stanowi, ze Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego przysługuje hipoteka na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu zobowiązań podatkowych a także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości, zwana dalej „hipoteką przymusową”. Hipoteka przymusowa powstaje przez dokonanie wpisu do księgi wieczystej.

Podstawą wpisu hipoteki przymusowej jest:

• doręczona decyzja:

1. 1. ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego,
   2. określająca wysokość zobowiązania podatkowego,
   3. określająca wysokość odsetek za zwłokę,
   4. o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
   5. o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej,
   6. o odpowiedzialności spadkobiercy,
   7. określająca wysokość zwrotu podatku;

• tytuł wykonawczy lub zarządzenie zabezpieczenia, jeżeli może być wystawione, na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji bez wydawania decyzji.

Zasadniczo o tym, że jest hipoteka, można dowiedzieć się z ksiąg wieczystych, a drogą do przejęcia nieruchomości z tego tytułu jest egzekucja. Też trudna, skoro nie ustalono spadkobierców. Zatem w opisanej sytuacji nie widzę możliwości, by Skarb Państwa przejął nieruchomość.

Osoba, która nieoficjalnie korzysta z nieruchomości, może ja właśnie zasiedzieć, na zasadach, jakie opisałam. Nie musi płacić podatków, ale powinna. Niestety w opisanej sytuacji nie upłynął jeszcze okres uprawniający do zasiedzenia.