Brak zgody pomiędzy spadkobiercami co do podziału

Jak podzielić spadek jeżeli między spadkobiercami nie ma zgody?

Na wstępie muszę podkreślić, że skoro sąd stwierdził, że spadek po mamie otrzymała Pani z bratem po połowie, to nie można powiedzieć, że mieszkanie należy wyłącznie do Pani albo do brata. Należy ono do Państwa wspólnie. Inaczej byłoby, gdyby sąd w sprawie o dział spadku wyraźnie stwierdził, że owo mieszkanie należy do Pani.

W przypadku Pani i Pani brata powinna Pani wnieść sprawę o dział spadku i wnosić o przyznanie mieszkania Pani ze spłatą dla brata. Pani brat zapewne będzie wnosił o przyznanie jemu mieszkania.

Musi Pani w tej sprawie wyjaśnić także pisemną ugodę w sprawie przejęcia nieruchomości. Wprawdzie nie jest ona formalnie ważna (do tego potrzebna jest forma aktu notarialnego), jednak sąd może wziąć jej postanowienia pod uwagę i przyznać lokal Pani bratu ze spłatą dla Pani, ze względu na to, że dotychczas tylko Pani brat go użytkował. Pani musi się bronić, że ugoda była zawarta pod wpływem podstępu brata, który wiedział, że Pani nie da rady sprzedać swojej nieruchomości.

Tak czy inaczej sprawa skończy się w sądzie. Jeżeli pomiędzy osobami, które nabyły spadek, nie ma zgody co do dokonania działu spadku, każda z nich może domagać się przeprowadzenia sądowego działu spadku. Przepisy prawa nie określają żadnego terminu, w jakim należy wystąpić do sądu z wnioskiem o dział spadku. Z takim wnioskiem może wystąpić każdy ze spadkobierców, a także nabywca udziału w spadku oraz spadkobiercy tych osób.

Postępowanie o dział spadku przed sądem

Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić, właściwym będzie sąd rejonowy miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Na żądanie uczestnika działu – zgłoszone nie później niż na pierwszej rozprawie – sąd spadku może przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek albo jego znaczna część, lub sądowi rejonowemu, w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy.

Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko jeśli istnieją ważne przyczyny, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. Pod względem formy wniosek musi odpowiadać pozwowi, co oznacza, że powinien być sporządzony na piśmie i zawierać treści wymienione w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.). Należy w nim wskazać wszystkich uczestników postępowania, tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców.

Co powinien zawierać wniosek o dział spadku

Wniosek o wszczęcie postępowania działowego powinien również zawierać spis inwentarza (o ile został sporządzony) lub wykaz majątku, który ma ulec podziałowi, wskazanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (o ile takie zostało wydane), a w przypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość – dowód stwierdzający, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy (może to być odpis z księgi wieczystej, orzeczenie sądowe lub administracyjne, odpis umowy notarialnej przenoszącej własność). Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło, sąd dokona stwierdzenia w trakcie postępowania działowego.

Wniosek o dział spadku powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł.

Jak ustala się skład i wartość spadku w postępowaniu o dział spadku?

Dokonanie działu spadku wymaga ustalenia składu i wartości spadku. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego wartość i skład spadku ustala sąd.

Skład spadku jest ustalany przede wszystkim na podstawie oświadczeń uczestników i ewentualnie według spisu inwentarza, jeżeli został sporządzony. Jeżeli oświadczenia uczestników są sprzeczne, sąd musi wyjaśnić te rozbieżności. Własność nieruchomości, wchodzącej w skład spadku, wymaga udowodnienia w każdym wypadku.

W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się w oparciu o moment otwarcia spadku, a więc z chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych, sąd powoła biegłego.

Jeżeli dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, sąd zaliczy na schedę spadkową otrzymane przez nich od spadkodawcy darowizny. Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego innego niż zstępni i małżonek. Darowizna nie zostanie zaliczona do schedy spadkowej, jeżeli z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

Sposoby działu spadku przez sąd

Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:

• Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercom była równa udziałowi w spadku.
• Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców.
• Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.

Oczywiście w tym postępowaniu powinna Pani zgłosić do rozliczenia pobrany przez Pani brata a nierozliczony z Panią czynsz za najem. Zgodnie bowiem z art. 207 Kodeksu cywilnego – pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Reasumując, jeżeli porozumienie z bratem nie jest możliwe, jedyną drogą do definitywnego podziału przedmiotów wchodzących w skład spadku po Państwa mamie jest sądowy dział spadku.