Brak zapłaty za projekty graficzne i ich bezprawne używanie

Umowa o przeniesienie praw autorskich lub umowa licencyjna

Wykonała Pani pracę mającą charakter autorski, a więc objętą autorskimi prawami osobistymi i majątkowymi. Kwestie związane prawem autorskim do wykonanego utworu reguluje ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Istotna jest w niniejszej sprawie kwestia zawarcia umowy pomiędzy Panią a znajomą. Jeżeli bowiem znajoma nie podpisała z Panią żadnej umowy, która regulowałaby kwestie przeniesienia majątkowych praw autorskich do stworzonego utworu, w postaci ulotki i logo o określonej treści, to formalnie rzecz ujmując, nie nabyła ona prawa do swobodnego wykorzystania utworu (logo i ulotki) w sposób nienaruszający tych praw. Należy tu pamiętać, że aby doszło do skutecznego nabycia praw autorskich konieczne jest, aby umowa, pod rygorem nieważności, zawarta została na piśmie. Ponieważ prawa autorskie majątkowe mają charakter (jak sama nazwa wskazuje) majątkowy, nie jest możliwe ich przeniesienie w drodze ustnej. Ponadto zgodnie z art. 41 ust. 2 prawa autorskiego: „umowa o przeniesienie praw autorskich lub umowa licencyjna obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione”. Przepis ten jest powszechnie interpretowany jako nakaz specyfikacji w umowach autorskich pól eksploatacji. Nakaz specyfikacji pól eksploatacji ma na celu wyraźne określenie przez strony umowy, w jakim zakresie następuje dyspozycja prawami autorskimi, co jest niezwykle istotne w przypadku określania wynagrodzenia dla twórcy, możliwości rozporządzenia utworem, a także w przypadku ewentualnych sporów w tym zakresie.

Przeniesienie praw autorskich umową ustną

Jeżeli zatem nie podpisały Panie żadnej umowy, nie mogło też w drodze ustnej dojść do przekazania praw autorskich lub licencji do stworzonego przez Panią utworu.

Jeśli umowa została jednak zawarta, musiałabym znać jej treść, żeby określić zakres swobody dysponowania przez znajomą stworzonym przez Panią utworem. Trzeba też pamiętać, że utwory przez Panią stworzone musiały być utrwalone i przekazane na jakimkolwiek nośniku. Art.1 ww. ustawy o prawie autorskim określa przedmiot ochrony w prawie autorskim, czyli pojęcie utworu „ jako przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Niemniej jednak do powstania ochrony z tytułu prawa autorskiego konieczne jest uzewnętrznione ustalenie utworu – nie jest przy tym konieczne dopełnienie jakichkolwiek formalności ( np. co do oznaczeń na egzemplarzu utworu lub jego rejestracji).

Jak z powyższego wynika, prawo autorskie nie chroni samych pomysłów czy koncepcji. Natomiast jeżeli w umowie ze znajomą przeniosła Pani na nią prawa autorskie do stworzonego utworu utrwalonego na konkretnym nośniku, to mamy tu naruszenie Pani autorskich i osobistych prawa majątkowych.

Wprowadzenie utworu do obrotu

Treść przysługującego twórcy prawa majątkowego obejmuje eksploatację dzieła zarówno w postaci materialnej (np. reprodukcję, wprowadzenie do obrotu – w tym najem, użyczenie i odpłatność z tytułu odsprzedaży dzieła), jak i w postaci niematerialnej przez: wykonanie, wystawienie. Podstawową postacią eksploatacji dzieła jest jego utrwalenie i zwielokrotnienie, które zakłada uprzednie istnienie egzemplarza, na którym dzieło jest utrwalone. Innym istotnym uprawnieniem autorskim jest prawo wprowadzenia egzemplarza dzieła do obrotu.

Definicję „ wprowadzenia utworu do obrotu” zawiera art. 6 pkt 6 cytowanej ustawy, który stanowi, że chodzi tu o publiczne udostępnienie jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą. Dyskusyjne jest rozumienie przesłanki „publicznego udostępnienia” w przypadku wprowadzenia do obrotu egzemplarza dzieła. Niewątpliwie wymóg, aby utwór był oferowany wszystkim potencjalnie zainteresowanym podmiotom lub kręgowi osób z góry nieokreślonemu, byłby zbyt daleko idący. Można bronić interpretacji, że chodzi o działania w swym zakresie przekraczające dozwolony użytek.

Przepis art. 17 ustawy o prawie autorskim do treści majątkowych praw autorskich zalicza prawo do rozporządzania utworem i prawo do wynagrodzenia za korzystanie z niego. Prawo do rozporządzania wiąże się z dopuszczalnością zawierania umów dotyczących prawa autorskiego do utworu, a więc wszelkie postacie czynności prawnych podmiotu autorskich praw majątkowych, na podstawie których inny podmiot uzyskuje na określonych warunkach kompetencję do korzystania z utworu.

Istotne jest też, czy w umowie doszło do przekazania praw autorskich, licencji wyłącznej czy też zwykłej licencji niewyłącznej. W dwóch pierwszych przypadkach dalsza sprzedaż konkretnie stworzonych na potrzeby znajomej ulotki i logo nie będzie możliwa, w trzeci przypadku (licencja niewyłączna) – taka sprzedaż jest jak najbardziej możliwa.

Jeżeli zatem została zawarta umowa, ale nie otrzymała Pani wynagrodzenia, to rekomendują przesłanie do „znajomej” wezwania do uregulowania należności w określonym terminie, a jeżeli znajoma nie uzna Pani roszczenia, to do natychmiastowego zaprzestania naruszania Pani autorskich prawa majątkowych i osobistych praw autorskich (w braku umowy) pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Brak reakcji ze strony znajomej może rzeczywiście zmusić Panią do wybrania tej drogi.