Brak dokumentów z KRUS, jak udowodnić okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców?

Zwolnienie ze składek na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin obowiązującej w latach 70-tych

Na wstępie proszę rozważyć, czy jest możliwe, że Pani rodzice podlegali w okresie 1977-1978 zwolnieniu z płacenia składek na podstawie przepisu art. 40 ustawy wówczas obowiązującej, tj. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin. Cytuję:

„Art. 40. Rolnik, który rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego przed ukończeniem 35 lat życia, zwolniony jest od obowiązku opłacania składki przez okres pierwszych 5 lat gospodarowania.”

Gdyby tak było, wiele by to zmieniło w zakresie dowodzenia odnośnie prowadzenia gospodarstwa przez Pani rodziców.

W dalszej części odpowiedzi, podzielę temat na to, co może Pani zrobić odnośnie braku dokumentów w gminie, a co odnoście stanowiska KRUS.

Obowiązek opłacania składek przez rolnika od lipca 1977 r.

Rzeczywiście od 1 lipca 1977 r. istniał obowiązek opłacania składek w sytuacji posiadania gospodarstwa rolnego. Zgodnie z art. 38 ówcześnie obowiązującej ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin:

„Obowiązek opłacania przez rolnika składki powstaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, w którym rolnik rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego, a ustaje – z końcem miesiąca kalendarzowego, w którym rolnik przestał prowadzić gospodarstwo rolne.”

Zaświadczenie z gminy o opłacaniu przez rolnika składek emerytalnych

Zgodnie z powyższym podstawowa zasada dotycząca uzyskania zaświadczenia z urzędu gminy o opłacaniu składek jest taka, że powinno ono zostać wystawione pomimo braku wykazów opłacenia takich składek przechowanych w gminie.

Jednak orzecznictwo samorządowych kolegiów odwoławczych oraz sądów administracyjnych poszło w tym kierunku, że jeśli w urzędzie gminy nie zachowały się dokumenty związane z płaceniem składek, to wójt nie może wydać zaświadczenia. Jest to o tyle istotne, że zgodnie z już nieobowiązującym rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów w sprawie instrukcji kancelaryjnej dla organów gmin i związków międzygminnych z dnia 22 grudnia 1999 r. (Dz. U. Nr 112, poz. 1319 ze zm.) – okres przechowywania akt podatkowo-wymiarowych wynosi 5 lat (kategoria archiwalna B-5), natomiast w latach poprzednich okres przechowywania akt podatkowo-wymiarowych wynosił 10 lat (kategoria archiwalna B-10).

Gdzie szukać dokumentów sprzed lat – archiwa państwowe?

Natomiast nadal obowiązująca ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach w art. 5 wskazuje:

„1. Dokumentacja powstająca w organach państwowych i państwowych jednostkach organizacyjnych oraz w organach jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostkach organizacyjnych, a także napływająca do nich, jest przechowywana przez te organy i jednostki organizacyjne, a następnie:

1) dokumentacja stanowiąca materiały archiwalne jest przekazywana niezwłocznie po upływie 25 lat od jej wytworzenia do właściwego archiwum państwowego, o ile organ lub jednostka organizacyjna nie przekazały wcześniej materiałów archiwalnych do archiwum państwowego.”

Niezrozumienie tematyki archiwizacji dokumentacji spowodowało, że na przestrzeni lat szereg dokumentów zaginęło lub zostało zniszczonych zamiast trafić do archiwów państwowych.

Natomiast jest szansa, że dokumenty dotyczące Pani rodziców, wykazy zapłaconych składek na ubezpieczenie z tych lat 1977-1978 zostały jednak przekazane do archiwów. Z uwagi na to powinna Pani uzyskać z gminie informację, do jakich archiwów gmina przekazywała dokumenty i w konkretnym archiwum złożyć wniosek o wyszukanie dokumentów, w tym wypadku wykazów zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne rolników w latach 1977-1978, na których będą Pani rodzice. W zależności od tego, czy dane archiwum ma zdigitalizowane dokumenty, ten proces może potrwać od tygodnia do kilku miesięcy. Jeśli uda się uzyskać z archiwum taki wykaz, będzie on podstawą do wydania zaświadczenia przez wójta.

Postępowanie odwoławcze przed KRUS – potwierdzenia okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego

Odnośnie postępowania przed KRUS – może Pani poczekać do wyjaśnienia sytuacji z wykazami z archiwum albo wcześniej spróbować udowodnić przed KRUS posiadanie gospodarstwa rolnego przez Pani rodziców na zasadach takich, jakim podlega udowadnianie okresów prowadzenia gospodarstwa przed 1 lipca 1977 r. Poniżej zamieszczam fragment tekstu informacyjnego ze strony internetowej Urzędów Centralnych – podstrony KRUS pt.: „Dokumentacja wymagana przy ubieganiu się o ustalenie prawa do rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych”:

„W celu potwierdzenia okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego przed 1 lipca 1977 r. (przed tą datą rolnicy nie podlegali ubezpieczeniu społecznemu) wnioskodawca powinien przedstawić dokument stwierdzający tytuł władania gospodarstwem (np. akt notarialny, akt własności ziemi, umowę dzierżawy). Osoby, które pracowały w gospodarstwach rolnych rodziców (lub dziadków) w charakterze domowników przed wprowadzeniem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego dla tych osób (przed 1 stycznia 1983 r.), a następnie przejęły to gospodarstwo, oprócz złożonego pod odpowiedzialnością karną oświadczenia o pracy w nim, zwykle nie muszą składać dodatkowych dokumentów (zazwyczaj wystarczającą dokumentację posiada KRUS). W innych przypadkach wnioskodawca powinien także dostarczyć zaświadczenie urzędu gminy, potwierdzające miejsce zamieszkania oraz istnienie gospodarstwa rolnego w podanym okresie. Jeżeli urząd gminy nie dysponuje dokumentacją pozwalającą na potwierdzenie tych faktów, okoliczność ta może być potwierdzona pisemnymi zeznaniami, co najmniej dwóch świadków. Zeznania świadków podlegają kolegialnej ocenie organu rentowego.”*

Co do zasady, istnieje duże prawdopodobieństwo, że KRUS nie zaliczy Pani tych okresów, wskazując, że po 1 lipca 1977 r. powinno być wystawione zaświadczenie przez wójta i w tym przypadku konieczne będzie złożenie odwołania od decyzji, a następnie do sądu, przed którym trzeba będzie powołać się na fakt, że m.in. ubezpieczenie rolników po 1 lipca 1977 r. było obowiązkowe, a Pani rodzice posiadali gospodarstwo rolne, które zobowiązywało ich do płacenia składek. Moim zdaniem innej drogi nie ma.

W tym miejscu muszę wyjaśnić, że liczba odwołań od decyzji ZUS i KRUS w przedmiocie zaliczenia lat pracy i pracy w gospodarstwie rolnym, a także w innych tematach, jest bardzo duża i negatywne wyroki uchylające i zmieniające decyzje organów rentowych nie wpływają na późniejszą ich praktykę – nadal wydają decyzje według wzorców ustalonych lata temu.

Podsumowywanie

1. Musi Pani złożyć wniosek do archiwum wskazanego przez Urząd Gminy o wyszukanie wykazów, na których są składki Pani rodziców.
2. Proszę ustalić, czy rodzice nie podlegali zwolnieniu ze składek, które opisałam na początku. Może jednak przejęli formalnie gospodarstwo w 1973 r., może są jakieś rozbieżności w dokumentach. Piszę o tym, bo to uprościłoby sprawę.

Niezależnie od wyniku pkt 1 i 2, czyli jeśli nie znajdą się dokumenty w archiwum i nie było jednak podstaw do zwolnienia ze składek, warto złożyć wniosek w ZUS z użyciem dowodów dotyczących prowadzenia gospodarstwa przed 1 lipca 1977 r., gdyż istnieje szansa, że sąd przychyli się do poglądu, że skoro opłacanie składek i podleganie ubezpieczeniu było obowiązkowe, to zaświadczenie wójta ma jedynie charakter deklaratoryjny.

* https://www.gov.pl/web/krus/dokumentacja-wymagana-przy-ubieganiu-sie-o-ustalenie-prawa-do-rolniczych-swiadczen-emerytalno-rentowych

Źródła:

1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24