Błędnie wyznaczone granice działki na podstawie starej mapy

Ustalenie przebiegu granic

Rozgraniczenie nieruchomości, tj. ustalenie przebiegu ich granic, następuje wówczas, gdy nie zostały one ustalone, chociażby były niesporne, albo gdy były już ustalone, ale stały się sporne, co też ma miejsce w niniejszej sprawie.

Musi mieć Pan świadomość, że rozgraniczenie nieruchomości w postępowaniu sądowym następuje według określonych kryteriów, z których każde ma priorytet przed następnym. Gdy więc granice gruntów stały się sporne, ustalenie ich powinno nastąpić według stanu prawnego. Dopiero po stwierdzeniu, że stanu prawnego, czyli własności, nie można stwierdzić, ustalenie granic powinno nastąpić według spokojnego posiadania. Do stwierdzenia stanu spokojnego posiadania nie wystarcza ustalenie, że granice istnieją przez okres dłuższy niż rok. W orzeczeniu z dnia 20.08.1973 r., sygn. akt III CRN 186/73, Sąd Najwyższy uznał, że „spokojny stan posiadania” oznacza „posiadanie ustabilizowane, prowadzące do zasiedzenia”.

Postępowanie rozgraniczeniowe w sądzie

Gdy nie da się ustalić stanu spokojnego posiadania, wówczas sąd ustali granicę z uwzględnieniem wszelkich okoliczności.

Wymienione kryteria: stan prawny, ostatni stan spokojnego posiadania i „wszelkie okoliczności” wyłączają się wzajemnie; dopóki więc możliwe jest ustalenie granic na podstawie pierwszego kryterium, dopóty niedopuszczalne jest sięganie po dalsze.

Najważniejszym kryterium jest „stan prawny”, czyli ustalenie własności. Przez „stan prawny” rozumie się także zasiedzenie przygranicznych pasów ziemi. Co więcej, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż okoliczność, że stan prawny jest wątpliwy, nie uzasadnia jeszcze dokonania rozgraniczenia według kryterium posiadania, sama wątpliwość bowiem nie wystarcza do stwierdzenia, że stanu prawnego nie można ustalić (zatem rzeczą sądu jest poszukiwanie możliwości stwierdzenia stanu prawnego; tak SN w orzeczeniu z dnia 06.05.1974 r., sygn. akt III CRN 81/74). Stwierdzenie stanu prawnego następuje na podstawie postępowania dowodowego, w którym istotne znaczenie mają środki dowodowe w postaci dokumentów urzędowych i prywatnych, które mogą świadczyć o tym, czyją własnością jest określony grunt. Chodzi więc o akty notarialne, wypisy lub odpisy orzeczeń, dane z ksiąg wieczystych, z ewidencji gruntów i budynków, mapy, plany, szkice i wykazy zmian gruntowych.

Jakie dowody bierze pod uwagę sąd przy ustalaniu granic?

Niewątpliwie więc sąd mógł powołać biegłego sądowego na okoliczność mapy, o której Pan pisze w treści pytania. Postępowanie rozgraniczeniowe prowadzi się bowiem także wtedy, gdy granice były już ustalone, ale stały się sporne. Mapa z 1970 r. mogła być więc w tym postępowaniu zakwestionowana. W myśl art. 31 ust. 2 Prawa geodezyjnego i kartograficznego z dnia 17 maja 1989 r. „przy ustalaniu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej”. W postępowaniu sądowym można posłużyć się także innymi dowodami przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, np. zeznaniami świadków, opinią biegłego, przesłuchaniem stron (postanowienie SN z dnia 21.02.2002 r., sygn. akt IV CKN 796/2000).

Istota rozgraniczenia polega na wyodrębnieniu nieruchomości z innych otaczających ją gruntów przez ustalenie zasięgu prawa własności w stosunku do gruntów sąsiadujących. Następuje to przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie ich znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Powyższe potwierdza Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 28.10.1977 r., sygn. akt III CRN 272/77, w którym stwierdził: „przedmiotem roszczenia o rozgraniczenie są granice w terenie, tj. na gruncie, a nie na mapie, mapa zaś – z natury rzeczy – jest tylko wtórnym wyrazem granic na gruncie. Ponadto, w sprawie o rozgraniczenie chodzi nawet nie o same granice na gruncie, lecz o to, do jakiej granicy na gruncie sięga prawo własności nieruchomości sąsiadujących”.

Jeśli zdecyduje się Pan na apelację, winien Pan podnieść zarzuty przede wszystkim przeciwko opinii biegłego, będącej podstawą orzeczenia.