Bezprawne uszczuplanie wspólnego majątku przed podziałem majątku

Rozwód i rozliczenie wspólnych oszczędności między małżonkami 

Pani obawy są uzasadnione, jednak jeżeli działania męża zostaną udowodnione przed sądem (w sprawie o podział majątku wspólnego), to sąd może je uznać za majątek wspólny i orzec rozliczenie się z połowy tych pieniędzy z Panią.

Na wstępnie należy zaznaczyć, że stosownie do art. 31 § 1 K.r.o. – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 33 tej ustawy – do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Podział środków zgromadzonych w czasie trwania małżeństwa na rachunkach bankowych i lokatach

Z powyższego wynika, iż wszelkie przedmioty majątkowe, jak też wynagrodzenie każdego z małżonków, uzyskane w czasie trwania wspólności majątkowej, co do zasady wchodzą do majątku wspólnego małżonków. Zasada ta obowiązuje bez względu na to, czy czynności dokonuje jeden, czy też oboje małżonkowie oraz czy środki majątkowe przechowuje tylko jeden z małżonków.

Analogicznie jest w Pani przypadku. Nie jest ważne to, że rachunek bankowy ma charakter osobistego rachunku Pani męża. Ważne jest to, z jakiego źródła pochodzą środki gromadzone na tym rachunku. Jeżeli środki te pochodzą z wynagrodzenia, czy też wspólnych inwestycji Pani i męża, to majątek ten jest wspólny i podlega podziałowi.

Wyprowadzanie pieniędzy z konta przez jednego z małżonków przed podziałem majątku

Ważny jest też w tym wypadku cel jego zużycia. Jeżeli więc Pani mąż wykaże, że środków tych nie roztrwonił, a przeznaczył na cele rodzinne, to Pani nie będzie mogła ich żądać. Z tego co jednak Pani mówi, środki te są wyprowadzane i albo deponowane na innym rachunku albo trwonione wyłącznie na jego potrzeby, bez Pani zgody i wiedzy.

Potwierdzają to tezy postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1999 r. II CKN 523/98, w którym stwierdzono, że:

„1. Momentem decydującym dla ustalenia składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi jest chwila ustania wspólności majątkowej między małżonkami. Przedmiotem podziału mogą być więc jedynie przedmioty majątkowe, które były objęte wspólnością w chwili jej ustania i które nadal znajdują się w majątku małżonków jako objęte ich współuprawnieniem w częściach ułamkowych. Każdy z małżonków może jednak żądać rozliczenia z tytułu nieuzasadnionego zbycia przez drugiego małżonka składników majątku wspólnego w czasie trwania wspólności majątkowej. Roszczenie takie ma charakter odszkodowawczy i znajduje podstawę ogólną w art. 415 K.c. Natomiast jeśli środki te zostały zużyte na wydatki lub nakłady na majątek odrębny małżonka podlegają one rozliczeniu na podstawie art. 45 § 1 K.r.o.

2. W przypadku zużycia przez małżonka w czasie trwania wspólności majątkowej, stanowiącej przedmiot majątku wspólnego kwoty pieniężnej ulokowanej na bankowym rachunku oszczędnościowym, na bieżące koszty utrzymania rodziny w granicach uzasadnionych potrzebami, współmałżonek nie może domagać się rozliczenia tej kwoty przy podziale majątku wspólnego, także wówczas, gdy nastąpiło to bez jego zgody.”

Sformułowane tezy nie pozostają w sprzeczności ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 8 stycznia 1969 r., I CZ 138/68 (OSNCP 1969, z. 9, poz. 165) i stwierdzającym, że żaden przepis nie pozbawia małżonka prawa żądania tego, aby współmałżonek zaliczył na swój udział w dochodach z majątku stanowiącego współwłasność małżonków kwoty, które bezpośrednio zużył na zaspokojenie własnych potrzeb. Obojętne jest przy tym, czy chodzi o kwoty pobrane przez małżonka bezpośrednio z tego majątku, czy też kwoty otrzymane od drugiego z małżonków dobrowolnie lub nawet przymusowo.

Ustalanie stanu konta na datę rozwodu i roszczenie odszkodowawcze zgłoszone w sprawie o podział majątku wspólnego

Jak więc z powyższego wynika, jeżeli w czasie trwania wspólności majątkowej znajdowały się środki wspólne na koncie bankowym, które Pani (w przyszłości) były współmałżonek wybrał i nie zostały zużyte na potrzeby rodziny, to w takiej sytuacji musi Pani wnosić o ustalanie stanu konta na datę rozwodu i roszczenie odszkodowawcze zgłoszone w sprawie o podział majątku wspólnego.

Bank, na żądanie sądu (zgłoszone w piśmie przez Panią) przyśle historię rachunku bankowego i na jego podstawie ustali, kto kiedy i jakie kwoty pobierał.

Oczywiście, Pani mąż uniknie rozliczenia się z Panią z tych kwot, jeżeli wykaże, że wypłacane środki przeznaczał na potrzeby rodziny albo na swoje usprawiedliwione potrzeby. Zawsze taka obrona jest w sprawach tego typu podejmowana.

Jeżeli więc Pani mąż udowodni, że np. podjął te kwoty w celu spłacenia z nich długów wspólnych, sfinansował inne wydatki rodzinne czy domowe albo swoje leczenie, to tych zużytych w ten sposób środków nie bierze się pod uwagę przy podziale.

Jeżeli więc Pani mąż bezprawnie (bez Pani zgody i bez usprawiedliwionej potrzeby) zbył, trwonił, zniszczył i w temu podobny sposób uszczuplił majątek wspólny, to można mu przypisać winę i zarzucić, iż działał na Pani szkodę. Z tego powodu, właśnie dlatego że za jego przyczyną tych przedmiotów już nie ma w dacie podziału, można domagać się odszkodowania w wysokości odpowiadającej wartości Pani udziału w majątku wspólnym.

Przywłaszczenie środków pieniężnych przez jednego z małżonków wchodzących do majątku wspólnego w czasie trwania sprawy o rozwód

Powyższe uwagi znajdą zastosowanie w samej sprawie dotyczącej podziału majątku wspólnego. Moim jednak zdaniem już na tym etapie można złożyć zawiadomienie do prokuratury lub policji o popełnieniu przestępstwa przez Pani męża. Przestępstwo dotyczyłoby przywłaszczenia mienia lub kradzieży.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 grudnia 1957 r., II KO 8/57 – małżonek, który mieniem wchodzącym w skład majątku wspólnego obojga małżonków rozporządza jak własnym, czyniąc to wbrew wyraźnej woli drugiego małżonka, odpowiada na podstawie art. 257 (dawny K.k. określający przestępstwo kradzieży) lub 262 (dawny K.k. określający przestępstwo przywłaszczenie) w zależności od okoliczności działania sprawcy (por. M. Kulik, w: Kodeks Karny. Komentarz – red. Mozgawa M., wyd. LEX, 2013).

Warto także przywołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie (II AKa 223/99), zgodnie z którym – kradzież rzeczy wchodzących w skład wspólnego majątku małżonków polega na wyjęciu tych rzeczy spod wspólnego władztwa i rozporządzeniu nimi jak własnymi wbrew woli współmałżonka i bez zamiaru zwrócenia.

Reasumując, na podstawie przedstawionych przez Panią okoliczności, w związku z powyższymi rozważaniami, walkę z mężem może Pani podjąć w sprawie o podział majątku wspólnego, żądając rozliczenia z roztrwonionych bez Pani wiedzy pieniędzy stanowiących majątek wspólny oraz składając zawiadomienie o przestępstwie.

Na własną rękę proszę jednak gromadzić dowody działań Pani męża (nr posiadanych przez niego kont, ewentualnych świadków, którzy o sposobie gromadzenia przez Państwa pieniędzy wiedzieli).