Bezprawne umieszczenie wizerunku na stronie internetowej

Czy rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej?

Po zapoznaniu się z treścią pytania, chciałbym wyjaśnić, że kwestie dotyczące ochrony wizerunku ustawodawca uregulował w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (j.t.: Dz. U z 2006 r. Nr 90, poz. 631 – dalej: u.p.a.), a także w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. – dalej K.c.).

I tak, zgodnie z art. 81 ust. 1 u.p.a.: „Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie”.

Umieszczenie wizerunku osoby fizycznej na stronie internetowej

Z treści powyższego przepisu wynika, że co do zasady rozpowszechnianie wizerunku osoby fizycznej (np. umieszczenie go na stronie internetowej) bez jej zezwolenia jest bezprawne. Wyjątek od tej zasady ustawodawca przewidział w art. 81 ust. 2 u.p.a., w myśl którego „zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza”.

Ochrona wizerunku na podstawie przepisów dotyczących ochrony dóbr osobistych

Wizerunek chroniony jest również na podstawie przepisów K.c. dotyczących ochrony dóbr osobistych, tj. art. 23 i 24 K.c.

Zgodnie bowiem z art. 23 K.c. „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.

Wspomniany wyżej art. 81 u.p.a. nie odnosi się do dobra osobistego, jakim jest wizerunek, lecz wytworu, na którym przedstawiony został wizerunek (np. fotografia, portret). W tym miejscu chciałbym ponownie podkreślić, iż zgodnie z art. 81 u.p.a. rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.

Obowiązujące przepisy nie wskazują, aby zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku miało być dokonane w formie pisemnej, a zatem wspomniane zezwolenie może być udzielone w dowolnej formie, przy czym na uwagę w tym temacie zasługuje wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 lutego 1998 r. (sygn. akt I ACa 1044/97), w którym sąd uznał, że „zgoda na rozpowszechnienie wizerunku musi być niewątpliwa, osoba jej udzielająca musi mieć zatem pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego jej komentarza”.

Jakie środki ochrony prawnej przysługują w przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby fizycznej?

Powstaje zatem pytanie, jakie środki ochrony prawnej przysługują w przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby fizycznej (np. na stronie internetowej) bez jej zezwolenia.

Odpowiedź na tak postawione pytanie znajduje się w art. 78 ust. 1 ustawy, w myśl którego „twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny”.

Na gruncie K.c. w przypadku naruszenia dobra osobistego, w danym przypadku – wizerunku, zastosowanie może znaleźć art. 24 § 1 K.c., zgodnie z którym „ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny”.

Zgodnie zaś z art. 448 K.c. „w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia”.

Roszczenia z tytułu naruszenia dóbr osobistych

Wracając do analizy art. 24 § 1 K.c., należy dodać, że w przypadku naruszenia dóbr osobistych przysługują następujące roszczenia:

• Roszczenie o zaniechanie działania, które w naszym przypadku może dotyczyć żądania usunięcia ze strony internetowej bezprawnie umieszczonego tam wizerunku ;
• Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego – z brzmienia art. 24 K.c. wynika, że w przypadku naruszenia dobra osobistego uprawniony może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na uwagę zasługuje również fakt, że możliwe jest również żądanie zaniechania dalszych naruszeń wraz z żądaniem usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, a ponadto warta podkreślenia jest okoliczność, że działanie naruszające dobro osobiste musi być bezprawne.
• Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę na cel społeczny – w przypadku tego roszczenia wskazać należy, że roszczenia te nie przysługują łącznie, a zatem należy wybrać jedno z nich. Użyte w treści przepisu wyrażenie „zadośćuczynienie pieniężne” należy rozumieć w ten sposób, że jest to odpowiednia suma pieniężna, przyznawana przez sąd z tytułu doznanej krzywdy, jaką jest m. in. naruszenie dóbr osobistych.

Odnośnie do konstrukcji żądania pozwu należy wskazać za Sądem Apelacyjnym w Katowicach, który w wyroku z dnia 21 września 2012 r. (sygn. akt I ACa 515/12) wskazał, że: „W sporze o ochronę dóbr osobistych powód powinien oznaczyć w pozwie dostatecznie skonkretyzowane zachowanie pozwanego, które wedle pokrzywdzonego potrzebne jest do usunięcia skutków dokonanego naruszenia dobra osobistego. Nie oznacza to jednak, aby wybór czynności skierowanej na usunięcie skutków takiego naruszenia był pozostawiony arbitralnemu uznaniu pokrzywdzonego. Czynność ta powinna być dobrana stosownie do rodzaju, intensywności i zasięgu dokonanego naruszenia, sądowi orzekającemu zaś przysługuje kompetencja do kontroli, czy wskazana przez powoda czynność pozwanego stanowi odpowiedni środek usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego”.

Wysokość zadośćuczynienia za bezprawne umieszczenie wizerunku na stronie internetowej

Ponadto chciałbym zauważyć, że ustawodawca nie ustanowił żadnych ogólnych reguł, na podstawie których sądy wskazywałyby wysokość zadośćuczynienia, a zatem na uwagę zasługuje pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 22 kwietnia 2004 r. (sygn. akt II ACa 641/03), zgodnie z którym „podstawowym kryterium dla ustalenia wysokości należnego poszkodowanemu zadośćuczynienia jest rozmiar i intensywność doznanej krzywdy, ocenianej według miar obiektywnych, oraz stopień negatywnych konsekwencji dla pokrzywdzonego wynikających z dokonanego naruszenia dobra osobistego, w tym także niewymiernych majątkowo”.

Konstrukcja art. 24 K.c. jest korzystna dla strony powodowej, czyli w naszym przypadku osoby, której wizerunek bezprawnie umieszczono na stronie internetowej, ponieważ ciężar dowodu braku bezprawności działania spoczywa na osobie, której zarzucono naruszenie dobra osobistego, a zatem pozwany musi wykazać, że był do takiego działania uprawniony. Jako typowe przykłady wyłączające bezprawność można wskazać działanie w ramach porządku prawnego, zgodę powoda na określone działanie, brak interesu zasługującego na ochronę.

Reasumując, należy stwierdzić, że dochodząc roszczeń w oparciu o przepisy art. 23 i 24 K.c., powód ma obowiązek wykazania, że doszło do naruszenia dóbr osobistych. Pozwany zaś, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, powinien wykazać, że jego działanie nie jest bezprawne.

Dochodząc zaś roszczeń w oparciu o ustawę o prawach autorskich i prawach pokrewnych, osoba przedstawiona w naszym przypadku na stronie internetowej winna wykazać, że nie wyraziła zgody na zamieszczenie jej wizerunku na stronie internetowej.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z wykorzystaniem wizerunku osoby, jak rozumiem, bez jej zezwolenia, a zatem możliwe jest dochodzenie roszczeń w trybach, o których wspomniałem w treści odpowiedzi.