Spadek po bezdzietnej ciotce

Przeniesienie całego majątku na siostrzenicę

Pani bezdzietna ciocia ma różne możliwości przeniesienia na Panią całego swojego majątku ruchomego i nieruchomego. Może to zrobić jeszcze za życia, dokonując darowizny na Pani rzecz, jak i dopiero w momencie swojej śmieci, ustanawiając Panią swoim jedynym spadkobiercą w testamencie.

Skoro pyta Pani, co ciocia powinna w tym kierunku zrobić, aby Pani w przyszłości nie musiała spłacać rodziny, domyślam się, iż obawia się Pani konieczności zapłaty zachowku w przypadku jego zażądania przez pozostałych członków rodziny cioci.

W przedstawionych przez Panią informacji wynika jednak, iż obowiązek taki nie zaistnieje, gdyż nie ma osób uprawnionych do zachowku.

Komu należy się zachowek?

Instytucja zachowku została zdefiniowana w art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego , który stanowi „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.

Uprawnienie do zachowku oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkobiercą a uprawnionym. Dlatego ustawodawca zakreślił krąg uprawnionych podmiotów stosunkowo wąsko. Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego są to jedynie zstępni (tzn. dzieci, wnukowie), małżonek oraz rodzice spadkodawcy.

Brak ustawowych spadkobierców

Małżonek oraz rodzice Pani ciotki nie żyją. Nie miała ona zstępnych, gdyż była bezdzietna. Należy więc stwierdzić, że Pani ciotka, zapisując cały majątek Pani, nie pozostawi po sobie ustawowych spadkobierców, którzy mieliby prawo do zachowku.

Doradzałbym spisanie testamentu w formie aktu notarialnego. To utrudni bardzo pozostałym spadkobiercom próbę podważanie testamentu (gdyby tego próbowali) w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po ciotce.

Jeżeli ciotka zachce przenieść na Panią majątek już za życia w drodze darowizny i nie pozostawi po sobie testamentu, a tym samym do dziedziczenia doszliby spadkobiercy ustawowi (w tym Pani), którzy w związku z darowizną na Pani rzecz nic nie otrzymają, to również z wyżej wymienionych powodów, tj. niezaliczenia do kręgu uprawnionych ustanowionych w art. 991 § 1, spadkobiercy ci nie będą mieli prawa do zachowku.

Roszczenia do osoby będącej beneficjentem z tytułu darowizny

Poza instytucją zachowku (który akurat w Pani sytuacji nie będzie miał miejsca) brak jest innych przesłanek, prawnych, na podstawie których rodzinna zmarłego mogła by mieć roszczenia do osoby będącej beneficjentem z tytuły umowy darowizny czy też będącej spadkobiercą testamentowym.

Jeżeli ciocia nie zadysponuje swoim majątkiem w drodze testamentu, to po jej śmierci spadkobiercy zostaną ustaleni na podstawie ustawy.

Trudno mi powiedzieć, jak wyglądałoby to dziedziczenie spadku, gdyż nie znam wszystkich członków rodziny Pani bezdzietnej cioci.

Generalnie jednak, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności dziedziczy najbliższa rodzina, tj. najpierw mąż i dzieci, gdy nie ma dzieci, to mąż i rodzice zmarłego, a gdy nie ma rodziców, to ich dzieci – czyli rodzeństwo zmarłego. Gdy ci tez nie żyją, to ich zstępni – czyli bratankowie i siostrzeńcy.

Zgodnie z art. 932 Kodeksu cywilnego:

„Art. 932. § 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy”.