Alkoholizm i przepijanie pieniędzy – jak ubezwłasnowolnić chorą osobę?

Ubezwłasnowolnienie, ustanowienie opiekuna prawnego

Jedyną możliwością w niniejszej sprawie, aby renta wpływała na konto innego członka rodziny, jest ubezwłasnowolnienie całkowite brata i wyznaczenie dla niego opiekuna prawnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 14 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna”.

Artykuł 14 § 1 K.c. wyraża podstawowy skutek braku zdolności do czynności prawnych. Osoby, które nie mają zdolności do czynności prawnych, nie mogą dokonywać czynności prawnych. Czynność przez nie dokonana jest nieważna. Jest to nieważność bezwzględna, na którą może powołać się każda osoba, a sąd powinien ją wziąć pod uwagę z urzędu (wynika z prawa materialnego). Czynność taka nie może być konwalidowana, tzn. nie może stać się ważna na skutek późniejszych zdarzeń, np. potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego czy nabycia zdolności do czynności prawnych. Wyjątek wprowadza art. 14 § 2 K.c. Z uwagi na fakt, że czynność prawna dokonywana przez osobę niemającą zdolności do czynności prawnych jest nieważna, druga strona umowy może zawsze odmówić zawarcia takiej umowy, powołując się na sam fakt braku zdolności do czynności prawnej. Dotyczy to również umów, które mogą stać się ważne z chwilą wykonania na podstawie art. 14 § 2 K.c.

Uprawnienia i obowiązki opiekuna prawnego

Zatem wszelkie, ewentualne czynności brata – w zależności od stopnia ubezwłasnowolnienia – będą nieważne bez zgody opiekuna prawnego, którym zapewne stanie się ktoś z rodziny. Wespół z sądem opiekun prawny będzie mógł podejmować wszelkie czynności prawne – wszelkie wpływy będą także przez niego rozdzielane. Czyli brat nie będzie mógł samowolnie pobierać renty. Procedura ubezwłasnowolnienia kierowana jest do sądu okręgowego miejsca zamieszkania ubezwłasnowolnionego.

Zgodnie z treścią art. 545 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.):

„Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:

1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;

2) jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;

3) jej przedstawiciel ustawowy.

§ 2. Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego.

§ 3. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed dojściem do pełnoletności osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.

§ 4. Kto zgłosił wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny.”

Wniosek powinien spełniać wymogi pisma procesowego (art. 511 § 1 w zw. z art. 126 § 1 i 2 oraz art. 187 K.p.c.).

Jak napisać wniosek do sądu o ubezwłasnowolnienie członka rodziny?

Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera wymogów szczególnych dotyczących omawianego wniosku (z wyjątkiem uprawnienia sądu określonego w art. 552 § 1 K.p.c.), ale nie ulega wątpliwości, że musi on zawierać żądanie ubezwłasnowolnienia całkowitego albo częściowego, wskazanie przyczyny określonej w art. 13 § 1 K.c., względnie art. 16 § 1 K.c., a także wskazanie okoliczności, z których wypływa uprawnienie wnioskodawcy do złożenia tego wniosku. Sąd jest związany treścią wniosku oraz wskazaną w uzasadnieniu podstawą ubezwłasnowolnienia, dopuszczalne jest jednak – stosownie do wyników postępowania dowodowego – orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego, chociażby żądanie wniosku dotyczyło ubezwłasnowolnienia całkowitego (post. SN z 13.12.1976 r., I CR 441/76, niepubl.).

Wniosek podlega opłacie sądowej stałej w kwocie 100 zł. Poza ogólnymi warunkami przewidzianymi dla pism procesowych wszczynających postępowanie, wniosek o ubezwłasnowolnienie powinien zawierać: 1) żądanie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego; 2) wskazanie przyczyny ubezwłasnowolnienia; przyczyny te wymienione są w art. 13 § 1 i art. 16 § 1 K.c.; 3) wskazanie uprawnienia do zgłoszenia wniosku, gdyż wniosek zgłoszony przez osobę oczywiście nieuprawnioną podlega oddaleniu bez rozprawy (art. 514 § 2 K.p.c.). Dokumenty potrzebne do złożenia wniosku to odpis skrócony aktu urodzenia ubezwłasnowolnionego.

Dodatkowo może Pani załączyć zaświadczenie od lekarza psychiatry wskazujące na zasadność ubezwłasnowolnienia i obecną chorobę. Proszę jednak pamiętać, iż w toku postępowania sadowego brat zostanie poddany badaniu przez biegłych psychiatrów w zakresie przesłanek uzasadniających ubezwłasnowolnienie i to oni zdecydują, czy istnieje taka zasadność. Sąd przesłucha także brata, jednak najbardziej decydująca w sprawie jest opinia biegłych.