Alimenty z funduszu alimentacyjnego – przekroczenie kryterium dochodowego

Od czego zależy zakres świadczeń alimentacyjnych?

Zgodnie z art. 128 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (w skrócie K.r.io.; Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59) „obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo”.

Natomiast na podstawie art. 135 K.r.io. „zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego”.

Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.

Możliwości zarobkowe i finansowe a wysokość alimentów

Pisze Pani, że komornik poinformował Panią, że ojciec dziecka wraz z rodziną korzysta z opieki społecznej. Dla zobowiązania rodzica do płacenia alimentów nie ma jednak znaczenia, że jest on bezrobotny lub niewiele zarabia, istotne są natomiast jego możliwości zarobkowe i finansowe, a także potrzeby dziecka.

Jeżeli ojciec dziecka jest zdrowy, ma zawód, a nie pracuje, w dalszym ciągu zobowiązany jest do płacenia alimentów. Powinien więc podjąć odpowiednie starania, aby znaleźć zatrudnienie, zwłaszcza że potrzeby dziecka niepełnosprawnego są większe niż zdrowego. Komornik nie może więc tłumaczyć się tym, że dłużnik jest niewypłacalny, i powinien prowadzić egzekucję aż do skutku.

Jeżeli nawet nie uda się wyegzekwować świadczeń, dług alimentacyjny i koszty komornicze będą narastać, wiec może to będzie jakąkolwiek motywacja dla zobowiązanego, aby te świadczenia zacząć spłacać.

Egzekucja komornicza alimentów od zobowiązanego

Komornik natomiast winien dołożyć wszelkiej staranności w egzekwowaniu alimentów od zobowiązanego bez przerzucania całkowitej odpowiedzialności za losy dziecka na jednego tylko rodzica.

Jeżeli rodzic nie pracuje, tj. nie ma żadnego wynagrodzenia, które można zająć, nie ma też renty ani emerytury, komornik powinien zrobić rozeznanie, czy dłużnik posiada inny majątek, np. nieruchomości. Egzekucja z ruchomości i nieruchomości nie jest zbyt opłacalna dla dłużnika. Musi on bowiem ponieść wysokie koszty egzekucji, koszt oszacowania przedmiotów egzekucji. Pierwsza licytacja zajętych rzeczy odbywa się z ceną wywoławczą stanowiącą 3/4 wartości licytowanej rzeczy. Druga licytacja, jeżeli pierwsza nie przyniesie skutku, odbywa się z ceną wywoławczą w wysokości 2/3 ceny oszacowania.

Zajęcie przez komornika nieruchomości należącej do dłużnika alimentacyjnego

Nierzadko jest tak, że komornik zajmuje nieruchomość nawet w celu wyegzekwowania niewielkich kwot. Może to zrobić, ale ze względu na wielką dysproporcję pomiędzy egzekwowaną kwotą a wartością nieruchomości można skutecznie ubiegać się o wyłącznie nieruchomości spod egzekucji. Jeżeli kwota zaległości natomiast będzie znaczna, komornik przeprowadzi egzekucję.

Zgodnie z art. 1086 ustawy Kodeks postępowania cywilnego, (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296) komornik po otrzymaniu wniosku od wierzyciela zobowiązany jest „z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i majątku dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania”. W trakcie prowadzenia dochodzenia musi podjąć wszelkie niezbędne czynności, które zapewnią szybką i skuteczną egzekucję. Może on żądać zarówno od uprawnionego, jak i od innych osób oraz organów administracji państwowej, instytucji, przedsiębiorstw itd. potrzebnych informacji na ten temat.

Uprawnienia komornika w dochodzeniu należności od dłużnika alimentacyjnego

W przypadku kiedy dochodzenie komornicze okaże się bezskuteczne, komornik może zwrócić się do policji z wnioskiem o ustalenie miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika. Ponadto komornik posiada dodatkowo uprawnienia do żądania udzielenia mu przez banki informacji dotyczących oszczędności dłużnika.

Dochodzenia te powinny być przeprowadzone co pewien czas, jednakże w odstępach nie dłuższych niż pół roku.

Ponadto komornik może złożyć do sądu wniosek o wyjawienie majątku dłużnika zgodnie z art. 913 K.p.c. i następnymi.

Skoro okazuje się, że egzekucja alimentów jest jednak bezskuteczna, a wiec przez okres dwóch ostatnich miesięcy nie można ściągnąć od dłużnika pełnej należności alimentów, lub egzekucja jest skuteczna jedynie częściowo (tzn. ojciec wpłaca czasami niepełną kwotę zasądzonych alimentów), może Pani oczywiście wystąpić do gminy o przyznanie prawa do świadczeń alimentacyjnych. Jednak, jak Pani pisze, w przypadku Pani rodziny zostało przekroczone kryterium dochodowe. Pozwolę sobie przytoczyć przepisy dotyczące przyznawania świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Przyznawanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego

Zgodnie z ustawą z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z dnia 19 października 2007 r.) „świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności — bezterminowo. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł”.

Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992) do dochodu rodziny, od którego zależy prawo do świadczenia alimentacyjnego, zaliczają się:

• przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne;
• deklarowany w oświadczeniu dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
• inne dochody nieopodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, enumeratywnie wyliczone w ustawie o świadczeniach rodzinnych (np. stypendia otrzymywane przez uczniów lub studentów, alimenty na rzecz dzieci).

Przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie oblicza się, dzieląc łączną kwotę dochodu uzyskanego przez wszystkich członków rodziny w danym roku przez 12, czyli przez liczbę miesięcy w roku, a następnie przez liczbę członków rodziny.

Do członków rodziny zalicza się: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25. rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

Przekroczenie kwoty dochodu umożliwiającej pobieranie świadczenia z funduszu alimentacyjnego

Na podstawie powyższego należy stwierdzić, że jeżeli dochód w Pani rodzinie przekroczył kwotę 725 zł na osobę, świadczenia z funduszu alimentacyjnego niestety nie będą przysługiwały. W przypadku ustalenia prawa do alimentów z funduszu fakt, że córka jest niepełnoprawna, ma znaczenie tylko do ustalenia, na jaki okres powyższe świadczenia mogłyby przysługiwać. W przypadku dziecka ze znacznym stopniem niepełnosprawności takie prawo przysługuje bezterminowo.

Jeżeli więc ojciec dziecka nie wywiązuje się z obowiązku alimentacji, jeśli egzekucja komornicza nie przynosi rezultatów, a świadczenia z funduszu alimentacyjnego Pani nie przysługują, to zgodnie z Kodeksem rodzinnym może Pani wystąpić o alimenty na córkę względem najbliższej rodziny ojca dziecka (jego dorosłych dzieci, rodziców lub rodzeństwa).

Wystąpienie o alimenty na dziecko względem najbliższej rodziny ojca dziecka

Możliwość taką przewidują przepisy K.r.io. – art. 128 i 129 w powiązaniu z art. 132, zgodnie z którymi obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnym w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.

Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.

Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Ponadto, zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego (z 22 kwietnia 1974 r., sygn. akt III CRN 66/74), „jeżeli jedno z rodziców jest całkowicie niezdolne do wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego, wówczas obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem wspólnych dzieci spoczywa w zasadzie na drugim rodzicu. Dopiero wówczas, gdy zostało ustalone, że drugi z rodziców – pomimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych – nie był w stanie sprostać w całości lub części swoim obowiązkom względem dzieci i z tego powodu potomstwo mogłoby znaleźć się w niedostatku – w grę wchodziłby subsydiarny obowiązek dalszych krewnych, a w szczególności dziadków. Zasądzenie alimentów od osób zobowiązanych w dalszej kolejności, o ile znajdują się one w gorszej sytuacji od krewnych zobowiązanego w bliższej kolejności nie daje się jednak pogodzić z zasadami współżycia społecznego”.

Jeżeli więc wyczerpane zostały już wszystkie możliwości, aby uzyskać alimenty od ojca córki, może należy się zastanowić nad pociągnięciem do odpowiedzialności dziadków dziecka lub też innych krewnych ze strony męża. Często taki pozew o alimenty od dziadków dziecka działa mobilizującego na zobowiązanego ojca. Decyzja w tej sprawie należy jednak do Pani.

Odpowiedzialność karna za uchylanie się od płacenia alimentów

Na koniec dodam, że może Pani również uświadomić ojca dziecka, że za uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 209 ustawy Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553). Zgodnie z nim „kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Uchylanie się od obowiązku alimentacji musi mieć charakter uporczywy, to znaczy ciągły, nagminny, umyślny, nieustępliwy. Z reguły będą to okresy od kilku miesięcy do kilku lat.

Sankcją prawną za niewypełnianie obowiązku alimentacji jest grzywna lub kara ograniczenia wolności albo też najbardziej dotkliwa – kara pozbawienia wolności (więzienia) do maksymalnie 2 lat. Wniosek o ściganie przestępstwa wolno złożyć na policji bądź w prokuraturze. Osobą uprawnioną do złożenia wniosku jest: pokrzywdzony (osoba uprawniona do alimentów), organ pomocy społecznej, organ podejmujący działania wobec dłużnika alimentacyjnego.