Akcje i ich rodzaje

Czym jest i co powinien zawierać dokument akcji?

Akcja to ucieleśnienie praw (np. prawa do uczestnictwa i głosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, żądania wypłaty dywidendy itp.) i obowiązków (np. obowiązku dopłaty powtarzających się świadczeń niepieniężnych) w spółce akcyjnej jej wspólnika; cząstka kapitału zakładowego spółki, udział danego wspólnika w kapitale spółki. Akcja to także papier wartościowy emitowany przez spółki akcyjne.

Dokument akcji powinien zawierać następujące dane:

1. wskazanie firmy, siedziby i adresu spółki,
2. oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru (numer KRS),
3. datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji,
4. wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji,
5. wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych,
6. ograniczenia co do rozporządzania akcją,
7. postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki.

Nadto dokument akcji powinien być opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu. Podpis może być mechanicznie odtwarzany (tzw. faksymile). Brak na dokumencie akcji pieczęci oraz podpisu zarządu, wskazania firmy, siedziby i adresu spółki, której akcja dotyczy, oznaczenia sądu rejestrowego i numeru KRS, określenia wartości nominalnej, serii i numeru, a także rodzaju danej akcji i uprawnień szczególnych wynikających z akcji (jeśli oczywiście takowe zostały w ogóle przewidziane) powodują nieważność dokumentu akcji z mocy samego prawa.

Brak pozostałych elementów nie wpływa na nieważność dokumentu akcji, niemniej ogranicza akcjonariusza w wykonywaniu swych praw na podstawie takiej akcji. Braki te powinny zostać usunięte przez wydanie akcjonariuszowi nowego dokumentu, wolnego od wad.

Statut spółki akcyjnej może przewidywać dodatkowe wymogi co do treści i formy akcji. Akcje uzyskuje się za wniesione wkłady pieniężne lub niepieniężne do spółki.

Rodzaje akcji

Możemy wyróżnić następujące rodzaje akcji:

1. akcje imienne i na okaziciela,
2. pieniężne i aportowe,
3. zwykłe i uprzywilejowane,
4. głosowe i nieme,
5. gratisowe,
6. objęte współwłasnością,
7. winkulowane.

Akcje imienne

Akcje imienne zawierają określenie osoby akcjonariusza. Nadto obok określenia osoby powinna być wskazana wysokość dokonanej wpłaty na akcje przez tego akcjonariusza. Celem wydania akcji imiennych jest ściślejsze związanie danego akcjonariusza ze spółką, co nie oznacza jednak, że akcji imiennych w ogóle nie można zbyć czy zamienić na akcje na okaziciela. Statut spółki nie może bowiem pozbawić akcjonariusza uprawnienia do zbycia akcji. Aby zbyć akcję, konieczne jest jednak zawarcie stosownej umowy (np. darowizny, sprzedaży, zamiany itp.) w formie odrębnego pisemnego dokumentu lub zaznaczenia na samej akcji. Nadto fakt przeniesienia akcji imiennych na inną osobę należy zgłosić do księgi akcyjnej z uwagi na to, że za akcjonariusza z akcji imiennych uważa się tylko tę osobę, która jest wpisana do księgi akcyjnej.

Akcjami imiennymi są zawsze akcje aportowe, czyli uzyskane za wkłady niepieniężne. Należy pamiętać, że akcje aportowe nie mogą być zbyte ani zastawione do dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie tych akcji. Również do tego czasu akcje te powinny pozostać akcjami imiennymi. Dopiero po tym okresie może nastąpić zmiana akcji imiennych (aportowych) na okaziciela.

Akcjami imiennymi zawsze są także akcje, z którymi wiąże się obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych, akcje, które spółka zamierza wydać przed pełną wpłatą na pokrycie kapitału oraz akcje uprzywilejowane z wyjątkiem akcji niemych.

Pozostałe rodzaje akcji mogą być zarówno akcjami imiennymi, jak i na okaziciela.

Akcje na okaziciela

Akcje na okaziciela to akcje bezosobowe. Uprawnionym z tych akcji jest każdy, kto posiada dokument akcji, nie zaś określona osoba. Nie można ograniczyć zbywalności tych akcji, stąd akcje na okaziciela w porównaniu z akcjami imiennymi zapewniają swobodny obrót nimi. Akcje na okaziciela można zbyć bez odrębnej umowy, przez wręczenie dokumentu akcyjnego. Do przeniesienia własności dokumentu potrzebne jest tylko jego wydanie (traditio).

Akcje pieniężne to akcje uzyskane za środki pieniężne.

Akcje zwykłe, akcje uprzywilejowane i akcje nieuprzywilejowane

Akcje zwykłe to akcje dające ich posiadaczowi jeden głos na jedną akcję na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, równy z innymi posiadaczami akcji udział w dywidendzie oraz w majątku spółki w razie jej likwidacji. Akcje zwykłe są przeciwieństwem akcji uprzywilejowanych. Uprzywilejowanie może dotyczyć wielkości przysługującej dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub szczególnych uprawnień w przypadku postępowania likwidacyjnego spółki. Rodzaje uprzywilejowania winny zostać zapisane w statucie spółki. Warto dodać, że uprzywilejowanie w zakresie dywidendy może polegać na przyznaniu akcji uprzywilejowanej większego udziału w zysku spółki w porównaniu z akcjami nieuprzywilejowanymi, pierwszeństwa zaspokojenia przed akcjami nieuprzywilejowanymi. Powyższe profity mogą przysługiwać jednocześnie.

Wysokość uprzywilejowania w zakresie dywidendy, co do zasady, nie jest absolutna. Akcje uprzywilejowane mogą przyznawać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji zwykłych, z jednym wyjątkiem: powyższe ograniczenie nie dotyczy bowiem akcji niemej, która jest szczególnym rodzajem akcji uprzywilejowanej. Akcja niema jest uprzywilejowana w zakresie dywidendy bez żadnych ograniczeń, niemniej akcjom tym zostało odebrane prawo głosu. Uprawniony z akcji niemej (akcji imiennej) nie ma więc prawa głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Prawo dopuszcza przekształcenie akcji niemych w akcje głosowe.

Akcje gratisowe

Akcje gratisowe to akcje wydawane przez spółkę w przypadku podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego pokrywanego albo z funduszu zapasowego albo z rezerwowego. Akcjonariusze otrzymują te akcje, a tym samym prawo do dywidendy od nowych akcji, bez pokrywania wkładów ze środków własnych (stąd też nazwa tych akcji).

Akcje mogą być przedmiotem współwłasności. Wówczas współuprawnieni z takiej akcji wykonują swoje prawa w spółce przez przedstawiciela, a za świadczenia wynikające z tej akcji odpowiadają solidarnie. Akcje odwiedzione w spadku przez kilka osób są objęte współwłasnością. W spółce akcyjnej – w przeciwieństwie do spółki z o.o. – nie można ograniczyć dziedziczenia akcji.

Akcje winkulowane

Akcje winkulowane to akcje o wyłącznej możliwości zbytu. Ograniczenie to nie jest jednak absolutne, może bowiem trwać maksymalnie do 5 lat od chwili podpisania umowy między akcjonariuszem a spółką. Co ważne, umowa taka wywiera skutki tylko między jej stronami – tym samym zbycie takiej akcji osobie trzeciej będzie skuteczne i ważne, a akcjonariusz może zostać pociągnięty jedynie do odpowiedzialności odszkodowawczej względem spółki.

Powyżej zostały opisane ważniejsze rodzaje akcji, niemniej wyliczenia tego nie należy traktować jako wyczerpującego.

Poprzedni materiał

Następny materiał