Adoptowane dziecko, rozwód rodziców i alimenty

Jakie skutki wywołuje pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Rozumiem, że został Pan pozbawiony władzy rodzicielskiej w stosunku do tego dziecka (choć napisał Pan „praw rodzicielskich”).

Pozbawienie obojga lub jednego z rodziców władzy rodzicielskiej nie oznacza ustania obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie bowiem z art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59) „obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej [czyli np. rodziców] oraz rodzeństwo”. Poza tym pamiętać należy o treści art. 133, zgodnie z którym „rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania”.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej wiąże się jedynie z ustaniem obowiązków i praw składających się na treść owej władzy, nie ma jednakże wpływu na obowiązek alimentacyjny wiążący się z pochodzeniem; zarówno obowiązek alimentacyjny, jak i możliwość dziedziczenia istnieją w dalszym ciągu niezależnie od tego, kto sprawuje władzę rodzicielską.

Adopcja dziecka a obowiązek alimentacyjny

Adopcja powoduje takie skutki pomiędzy adoptowanym dzieckiem a rodzicami, którzy go zaadoptowali, jak miedzy biologicznymi rodzicami a dziećmi. Dlatego na rodzicach dziecka adaptowanego ciąży obowiązek alimentacyjny.

Art. 125 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że „z ważnych powodów zarówno przysposobiony, jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd. Rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka. Orzekając rozwiązanie stosunku przysposobienia, sąd może, stosownie do okoliczności, utrzymać w mocy wynikające z niego obowiązki alimentacyjne”.

Art. 125 § 1 wymienia dwie przesłanki dopuszczalności rozwiązania przysposobienia:

1. istnienie ważnych powodów i
2. dobro dziecka:
   
   – pierwsza ma charakter pozytywny, druga – negatywny.

Określając pierwszą z nich, ustawodawca nie sprecyzował pojęcia „ważne powody”, gdyż jest to niemożliwe ze względu na zróżnicowane sytuacje życiowe. Przepis ten nie przybliża, co należy rozumieć przez ważne powody, pozostawiając to ocenie sądu w konkretnych okolicznościach danej sprawy. Orzecznictwo precyzuje, że można posługiwać się analogią ze sprawami rozwodowymi, gdzie za ważny powód przyjmuje się rozkład więzi rodzinnej, jaka normalnie cechuje stosunki między rodzicami a dziećmi, gdy jest on daleko posunięty i według rozsądnych przewidywań nieodwracalny.

Rozwiązanie przysposobienia osoby małoletniej

Zróżnicowane są również przesłanki rozwiązania przysposobienia osoby małoletniej, a inne pełnoletniej. W okresie małoletniości przysposobionego zasadniczym kryterium jest bowiem dobro dziecka, które często nakazuje odmowę rozwiązania przysposobienia, nawet wówczas, gdy więź rodzinna, jaka istniała między przysposabiającym a przysposobionym, uległa rozkładowi.

Natomiast przy pełnoletności przysposobionego nie zawsze te same przyczyny, które uzasadniają udzielenie rozwodu, stanowią ważny powód rozwiązania przysposobienia. Tak jak w wypadku małoletniości przysposobionego chodzi o brak codziennych, pełnych uczucia powiązań rodziców z dzieckiem, tak przy pełnoletności – o oziębłość, a czasem i wrogość powodującą, że przysposobiony i przysposabiający nie utrzymują ze sobą takich kontaktów, jakie normalnie występują między rodzicami a pełnoletnimi dziećmi.

Czy możliwe jest rozwiązanie adopcji całkowitej (adopcja blankietowa/anonimowa)?

Nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia, na które rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego – czyli jeżeli w Pańskim przypadku była to adopcja całkowita (blankietowa, anonimowa), to nie można jej rozwiązać. Dzieje się tak dlatego, że adopcja ta jest najbardziej zbliżona w skutkach do sytuacji dziecka biologicznego. W razie orzeczenia przysposobienia, na które rodzice dziecka wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającej (adopcja blankietowa/anonimowa), sporządza się bowiem nowy akt urodzenia przysposobionego (adoptowanego dziecka). W akcie tym jako rodziców wpisuje się przysposabiających (rodziców adopcyjnych).

Właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd okręgowy, stosownie do art. 17 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego Powództwo o rozwiązanie przysposobienia może wytoczyć również prokurator. W zasadzie z chwilą rozwiązania przysposobienia ustają wszelkie jego skutki (art. 126).

W drodze wyjątku od tej zasady sąd może utrzymać w mocy wzajemny obowiązek alimentacyjny przysposabiającego i przysposobionego „stosownie do okoliczności”.

Jak wynika z brzmienia ustawy, decyzja sądu w tym względzie musi być zawarta w wyroku orzekającym rozwiązanie przysposobienia. Nie jest możliwe dokonanie tego w jakimkolwiek późniejszym postępowaniu. Przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane imię., jednakże z ważnych powodów sąd na wniosek przysposobionego lub przysposabiającego może w orzeczeniu o rozwiązaniu stosunku przysposobienia postanowić, że przysposobiony powraca do nazwiska, które nosił przed orzeczeniem przysposobienia.

Skutki rozwiązania przysposobienia

Na skutek rozwiązania przysposobienia przysposobiony traci pozycję dziecka przysposabiającego, a ten ostatni – status jego ojca lub matki, a więc każde z nich traci stan cywilny, jaki nabyło na skutek przysposobienia.

W razie rozwiązania przysposobienia (pełnego, niepełnego) odżywają wzajemne prawa i obowiązki przysposobionego z jego rodziną naturalną. Z chwilą rozwiązania przysposobienia ustaje też wzajemne prawo dziedziczenia przysposobionego i przysposabiającego, odżywa natomiast w pełni to prawo w stosunkach przysposobionego z jego rodziną naturalną. Odnosi się to także do sytuacji, gdy rozwiązanie przysposobienia następuje po śmierci przysposabiającego, gdyż przysposobiony przestaje być dzieckiem przysposabiającego od chwili jego śmierci. Ustawa wyłącza w art. 125 § 2 rozwiązanie przysposobienia po śmierci przysposobionego choćby nawet przyczyny tego rozwiązania wystąpiły za jego życia. Wyłączenie to obowiązuje w wypadku, gdy śmierć nastąpiła przed wytoczeniem powództwa, jak też w toku procesu. Od pozwu o rozwiązanie przysposobienia pobiera się opłatę stałą w kwocie 200 zł.

W Pańskiej sytuacji, jeżeli został Pan pozbawiony władzy rodzicielskiej, to nie wygasł obowiązek zapłaty alimentów.

Jeżeli istnieje możliwość rozwiązania adopcji, to nawet po jej rozwiązaniu sąd może pozostawić obowiązek alimentacji tego dziecka, jeżeli uzna, że będzie to zgodne z jego dobrem. Jeżeli była to jednak adopcja blankietowa, to nie można jej rozwiązać.