Postanowienie o umorzeniu postępowania

Uchylenie się od skutków oświadczenia woli zawartego w ugodzie sądowej

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1968 r. (sygn. akt II CZ 129/67) „badanie dopuszczalności uchylenia się od skutków oświadczenia woli zawartego w ugodzie sądowej może być dokonane także w postępowaniu, w którym to oświadczenie zostało złożone”.

Według art. 917 K.c. przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Złożenie zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania po zawarciu ugody między stronami tego postępowania

Ważny jest fakt, że zawarcie przez Państwa ugody spowodowało umorzenie postępowania (zostało wydane postanowienie o umorzeniu postępowania). Obecnie pierwszym Pana krokiem winno być złożenie zażalenia na to postanowienie. Może Pan to zrobić w terminie siedmiu dni. Bieg terminu wyznaczonego przez sąd lub przewodniczącego (termin sądowy) rozpoczyna się od ogłoszenia w tym przedmiocie postanowienia lub zarządzenia, a gdy kodeks przewiduje doręczenie z urzędu – od jego doręczenia. Innymi słowy, przyjmując, że sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania 3 lipca, siedmiodniowy termin do jego zaskarżenia upływa 10 lipca, ponieważ pierwszego dnia nie wlicza się do terminu.

Wnosząc zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania, trzeba argumentować, że ugoda została zawarta na skutek błędu, który dotyczył jej treści, lub miała miejsce inna wada oświadczenia woli.

Jak stanowi art. 918 § 1 K.c., uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłaby powstała, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy.

Trzeba także wskazać na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 lutego 2000 r. (sygn. akt I PKN 503/99), zgodnie z którym „ustalenia faktyczne i ocena prawna co do tego, że strona ugody sądowej nie może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem błędu, albowiem nie są spełnione przesłanki przewidziane w art. 918 K.c. oraz art. 88 K.c., nie wykluczają ustalenia i oceny, że ugoda sądowa jest bezwzględnie nieważna jako czynność niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo rażąco naruszająca usprawiedliwiony interes osób uprawnionych”.

Uchylenie się od skutków prawnych zawartej ugody

Warunkiem koniecznym uchylenia się od skutków prawnych zawartej ugody jest wykazanie, że została ona zawarta pod wpływem błędu, który dotyczył stanu faktycznego, który w Państwa ocenie był stanem niewątpliwym, bezspornym. W sytuacji, kiedy jakikolwiek element stanu faktycznego (nie jest wymagany błąd co do całego stanu faktycznego) byłby sporny między Panem a małżonką w chwili zawierania ugody, uchylenie się od skutków prawnych nie jest dopuszczalne, ponieważ usunięcie wątpliwości występujących w sprawie było głównym celem ugody.

Jak podnosi się w literaturze przedmiotu, „przez stan faktyczny w znaczeniu przewidzianym w art. 918 [K.c.] należy rozumieć nie tyle konkretne fakty, ile cały zespół zdarzeń i okoliczności (ich cech i właściwości), które zadecydowały o powstaniu i istnieniu określonego stosunku prawnego oraz o potrzebie jego uregulowania w drodze ugody”¹.

Jako że postanowienie o umorzeniu nie stało się prawomocne, niniejsza opinia pomija możliwość dochodzenia i wykazywania, że zawarta ugoda jest nieważna lub bezskuteczna.

Reasumując: w chwili obecnej należy złożyć zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania (środek zaskarżenia) w terminie 7 dni od dnia następującego po dniu jego wydania – aby nie doprowadzić do jego uprawomocnienia. Uchylenie się od skutków ugody może dotyczyć wyłącznie całości ugody zawartej pomiędzy Panem a byłą żoną, a nie jej poszczególnych elementów.

Należy wyraźnie podkreślić stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 lutego 1991 r. (sygn. akt I ACz 14/91), zgodnie z którym „nie zachodzą podstawy do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w ugodzie sądowej, jeżeli ani z jej treści, ani z protokołu rozprawy, na której została zawarta nie wynika, że zaistniał błąd co do stanu faktycznego, który strony uważały za niewątpliwy”.

Konieczne jest zatem wykazanie błędu co do stanu faktycznego.

1. S. Dmowski et al., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. II, Warszawa 2007, s. 938.