Czy 16 letnie dziecko może decydować z kim chce mieszkać?

Córka pana Marka ma 16 lat i od rozwodu mieszka z matką (zgodnie z orzeczeniem sądu). Obecnie chciałaby się przeprowadzić na stałe do ojca. Pan Marek pyta, jak tę zmianę przeprowadzić, aby nie narazić się na zarzut, że nie przestrzega orzeczenia sądu, w którym wskazano, że miejscem pobytu córki jest każdorazowe miejsce pobytu matki. Czy matka dziewczyny może się sprzeciwić przeprowadzce? Czy gdy dojdzie do zmiany miejsca zamieszkania córki, ustanie też obowiązek alimentacyjny ojca? Do tej pory pan Marek wpłacał alimenty na konto byłej żony.

Czy sąd może zmienić postanowienie dotyczące miejsca zamieszkania dziecka przy matce na zamieszkanie dziecka z ojcem?

Rozumiem, że aktualnie wiąże orzeczenie sądu, w którym sąd wskazał, iż miejscem pobytu dziecka jest każdorazowe miejsce pobytu matki.

Orzeczenie sądu dotyczące miejsca zamieszkania córki pana Marka może być w każdym czasie przez sąd zmienione, jeśli wymaga tego dobro dziecka. Podstawę prawną zmiany stanowić będzie art. 577 Kodeksu postępowania cywilnego, w myśl którego „sąd opiekuńczy może zmienić swe postanowienie nawet prawomocne, jeżeli wymaga tego dobro osoby, której postępowanie dotyczy”.

Wniosek o zmianę miejsca pobytu dziecka

W tym celu pan Marek powinien złożyć do sądu wniosek o zmianę miejsca pobytu córki. Sądem właściwym będzie sąd rejonowy wydział rodzinny i spraw nieletnich (tzw. sąd opiekuńczy) dotychczasowego miejsca zamieszkania dziecka (art. 568 i 569 Kodeksu postępowania cywilnego).

Wniosek należy złożyć do sądu w dwóch egzemplarzach. We wniosku jako uczestnika należy wskazać matkę dziecka. Skoro dziecko ma ukończone 13 lat, to również może zostać uznane za uczestnika postępowania. Nadto w sprawie mogą uczestniczyć także inne osoby bliskie za ich udziałem w sprawie przemawia dobro dziecka oraz postulat jak najbardziej dogłębnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy.

Wysłuchanie dziecka w postępowaniu o zmianę miejsca zamieszkania

Sąd w postępowaniu o zmianę miejsca pobytu dziecka na pewno oprócz ojca wysłucha także matkę. Dziecko również powinno zostać wysłuchane, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych (np. w gabinecie sędziego), o czym stanowi art. 576 Kodeksu postępowania cywilnego. W celu oceny rozwoju umysłowego dziecka i stopnia jego dojrzałości sąd może przeprowadzić wywiad środowiskowy czy zaczerpnąć opinii w szkole. Warto więc już we wniosku wnieść o wysłuchanie dziecka, opisać jego cechy charakterologiczne oraz stopień jego dojrzałości, a nawet załączyć stosowne dowody, jeśli takowe istnieją, np. opinię szkolną czy powołać na świadków określone osoby. Nadto warto też powołać świadków celem przekonania sądu, że za zmianą miejsca pobytu dziecka przemawia jego dobro.

Matka może oczywiście sprzeciwić się zmianie miejsca pobytu dziecka, jednakże ostateczna decyzja należy do sądu. Sąd może, ale nie musi uwzględnić sprzeciwu matki.

Zmiana miejsca zamieszkania dziecka a obowiązek alimentacyjny

Nawet jeśli sąd zmieni miejsce pobytu córki zgodnie z wnioskiem pana Marka, to orzeczenie w sprawie alimentów nie traci automatycznie mocy obowiązującej. Jednak na podstawie art. 137 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pan Marek może żądać zmiany orzeczenia w sprawie alimentów w związku ze zmianą miejsca pobytu dziecka (tj. uchylenia jego obowiązku alimentacyjnego i nałożenie tego obowiązku na matkę dziecka). Sądem właściwym do zmiany orzeczenia alimentacyjnego będzie sąd rejonowy wydział rodzinny i spraw nieletnich właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka w chwili wnoszenia pozwu.

Opłata sądowa w przypadku pozwu o zmianę obowiązku alimentacyjnego wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, czyli sumy alimentów za jeden rok. Pozew o zmianę obowiązku alimentacyjnego należy złożyć do sądu w dwóch egzemplarzach.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59